Пўлати ва пўлатиликлар. Умр хотиралари. Амир Тўраев

Чтение книги онлайн.

      Аристотел улкан файласуфгина эмас, балки кўпгина фан соҳаларида қалам тебратган забардаст мутафаккир, у мантиқ, психология, фалсафа, этика, риторика, табиий фанлар бўйича ўлмас асарлар ёзиб қолдирган.

      XIII асрда Ғарбий Европада Аристотел таълимотининг ижобий томонларини улоқтириб, диний жиҳатларини кўкларга кўтариб, тарғиб қила бошладилар. Аристотел ва унинг таълимотини ҳаққоний равишда талқин қилмоқчи бўлган кишиларни ўлим кутар эди, хусусан, 1029 йилда, Людовик XIII ҳукмронлик қилган кезларда Аристотел таълимотини ҳаққоний равишда баён қилишга киришган Рамус деган олим қатл этилган.

      Схоластик таълимотларга қарши курашган Френсис Бэкон «Аристотелни ёқиш керак» деган. Кейинчалик кўпгина гениал кишилар ҳақиқий Аристотелни билмай, унинг номини лаънатладилар, уларга ҳақиқатни гапириш ман этилган эди.

      Ўша давр дорилфунунларида Аристотел фалсафасини ўқитиш католик руҳонийларининг талаби билан киритилган, лекин ҳақиқий Аристотел ва унинг илғор фалсафий таълимоти мактаблардан ва дорилфунунлардан сиқиб чиқарилган эди.

      Немис файласуфи Лейбниц Аристотелга бўлган бундай адолатсиз муносабатдан ҳайратланган ва унга нисбатан ҳурмат билан қарашга даъват этган. Кейинчалик Конт Германияда ва Кузен Францияда Аристотелга бўлган ноҳақликни, хатоликни тўғрилашга, унинг номи ва меросига ҳаққоният билан қараш йўлида курашадилар.

      Янги даврда Буюк Альберт унинг асарларига юқори баҳо берган, илмнинг барча соҳаларидаги мутахассислар Аристотелни ўз оталари деб билганлар. Дарҳақиқат, Аристотел қадимги даврнинг «тирик қомуси» бўлган. XVIII аср француз файласуфлари Гольбах, Дидро, Гельвиций Аристотелдан Табиат ҳақидаги таълимотни қабул қилиб, табиатнинг абадий ва объектив эканлигини тан олганлар.

      Гегель ўзининг диалектика ҳақидаги таълимотини яратишда Аристотелнинг диалектик таълимотидан фойдаланган ва уни ривожлантирган. 2,5 минг йил муқаддам яшаб ижод этган аллома Аристотелнинг бебаҳо, ўлмас меросига бўлган қизиқиш ҳозирги кунда ҳам ошиб бормоқда.

      Айниқса, унинг ахлоқ-одоб тўғрисидаги таълимоти бугунги куннинг муаммоларини ечишда катта роль ўйнайди.

      Биз қисқа бўлса-да, ўтган олимлар тўғрисида, уларнинг илмни тарқатиш ва ўқитиш борасида фикрларини ўртага ташладик.

      Илм барча даврларда ҳам инсоният гултожи бўлган, гоҳ ҳақ, гоҳ ноҳақ бўлса-да, инсониятни ғафлатдан уйғотиб келган.

      Тағин Пўлати ва пўлатилик элга қайтамиз.

      Туни билан осмондан тушаётган ёмғир томчилари қанчалик оғриқли бўлса-да, шунчалик қувончлидир, чунки деҳқон бу ёмғирга интиқ, ёмғир экинларга ҳаёт бағишлайди.

      Кетмонини қўмсаган деҳқон туну кун ўз экинзорларини ўйлайди, дашту далаларини соғиниб яшайди, меҳнати нечоғли заҳматли, оғир бўлса-да, буюк Ватанимизнинг тандирдек қайноқ бағрига талпинади.

      Чопонидаги СКАЧАТЬ