Кўҳинур. Аҳрор Аҳмедов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ йилларда мавжуд бўлган буюк Бахмонийлар салтанатининг парчаланиб кетиши натижасида ҳосил бўлган мамлакат эди. У бешта хонликдан иборат бўлиб, Аҳмаднагар, Бедар, Берар, Бижапур ва Голконда вилоятларини ўз ичига олган эди.

      Савол туғилади: наҳотки Бобурнинг олмосини Эрон шоҳи Тахмасп Аҳмаднагар ҳокими Бурхон Низомшоҳга ҳадя қилган бўлса? Ўта хасис ва очкўз Тахмасп бу бебаҳо олмосни Эрондан жуда узоқда жойлашган кичик бир хонлик эгасига осонликча ҳадя қилганига ишонгинг келмайди. Эҳтимол, бошқа эътиқод вакилларини шиа мазҳабига жалб қилиш учун интилиш молиявий манфаатлардан устун келгандир.

      Бижапур ва Голконда ҳокимларга эргашиб, Бурхон Низомшоҳ ҳам шиалик мазҳабини қабул қилди ва жума намозларида ўн икки имом билан бир қаторда Шоҳ Тахмасп номини ҳам қўшиб хутба ўқишга фармон берди. Бунинг устига, тахти устига тўшалган, Бағдод халифасининг рамзи бўлмиш қора рангдаги қопламани олиб ташлаб, унинг ўрнига шиа имомлари ихлос қиладиган ранг – янги, зангори шуъла сочиб турадиган мато билан қоплаттирди. Ўз эътиқодини шу даражада ўзгартириш билан наҳотки у шунчалик бебаҳо ҳадяга лойиқ иш кўрсатган бўлса?

      Олмоснинг қандай қилиб Эрондан Декканга келиб қолиш тарихи Голконда ҳокимининг Эрон шоҳи саройига элчи қилиб юборилган Кўр Шоҳ исмли кишининг хотираномасида баён қилинган. Бу қўлёзма Лондондаги Индиан Оффис кутубхонасида сақланмоқда. Мутахассислар томонидан қиммати «дунё аҳолисини икки ярим кун давомида боқишга етадиган» олмос ҳақида гапириб, Кўр Шоҳ шундай деб қўшимча қилади: «Шоҳ ҳазратларининг назарида бу олмоснинг қиммати унчалик юқори ҳисобланмас эди. Ниҳоят, Худонинг хоҳиши билан Шоҳ Тахмасп бу олмосни Маҳтар Жамол исми билан танилган Оға Ислом деган киши орқали Деккан ҳукмдори Низомшоҳга совға сифатида юборди».

      Афсуски, Кўр Шоҳга ўз ҳикоясини тўлалигича якунлаш насиб қилмади, кўп ўтмай у оламдан ўтди. Хайриятки, ўша даврга тегишли муаллифи номаълум бўлган яна бир қўлёзма топилди. Бу қўлёзма Маҳтар Жамолнинг Эрондан Декканга келиши ҳақида бир оз маълумот берса-да, лекин унда олмоснинг тақдири ҳақида сўз юритилмаган. Ўша манбада айтилишича, Эрон элчиси Тахмасп томонидан Бурхон Низомшоҳга хат билан бирга совғалар ҳам жўнатган. Аҳмаднагарга келгач, у хатни эгасига топширган, лекин кейинроқ айрим ноўрин ҳаракатлари туфайли Тахмаспнинг қаҳрига учраган.

      Айтишларича, Маҳтар Жамол олмосни Низомшоҳга топшириш ўрнига, уни Вижайянагарда бир харидорга сотиб юбориб, пулини ҳамёнга жойлаган. Бу жинояти учун Тахмасп уни ҳибсга олишга буйруқ берган. Лекин Маҳтар Жамолнинг одамлари уни вақтида огоҳлантиришга улгуришган ва у таъқибчилардан қутулиб қолган.

      Воқеалар шу тарзда рўй берган бўлиши мумкин. Чунки Аҳмаднагар Вижайянагардан унчалик узоқ эмас эди. У Кришна дарёси қирғоқларидан тортиб то Каня Кумари бурни деган жойгача чўзилиб кетган улкан ҳудудни эгаллаган Ҳинди хонлигининг марказий шаҳри эди. Бу хонлик 1336 йилда ташкил этилган бўлиб 1556 йилгача мусулмонларнинг бу мамлакатга бостириб киришига қарши муҳим ҳимоя девори сифатида хизмат қилган.

СКАЧАТЬ