Seçilmiş əsərləri . Федор Достоевский

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ – dedim, – yaraşıqlıdır!» Nənəm isə bunun cavabında dedi: «Vay, vay! Heç yaxşı olmadı. Qızım, bunu ona görə deyirəm ki, sən bu adama çox baxmayasan. Eh, qəribə zəmanədir! Miskin bir kirayənişin, özü də yaraşıqlı! Ah, keçən günlər, keçən günlər!»

      Nənəm yenə hər şeyi keçmişlə bağlayırdı! Onun sözlərindən belə çıxırdı ki, əsl cavanlıq keçmişdə olub, günəş keçmişdə indikindən yaxşı qızdırardı, hətta qaymaq da keçmişdə belə tez turşumazdı, – xülasə, nənəm keçmiş haqqında danışmaqdan yorulmurdu. Oturub susuram. Düşünürəm ki, nənəm məndən kirayənişinin gözəl, cavan olduğunu soruşanda, deməli, özü də bilmədən mənə yol göstərir… Lakin mən bu fikri çox tez yaddan çıxardım, yenə də nənəmin yanında əyləşib, ilmə saymağa, corab toxumağa başladım.

      Bir gün təzə kirayənişin bizə gəldi və soruşdu ki, onun otağının divarlarına nə vaxt kağız çəkəcəklər. Nənəm deyəsən bu barədə ona söz vermişdi. Söz-sözü çəkdi, söhbət uzandı, nənəm çoxdanışan idi, nəhayət mənə dedi: «Nastenka, get mənim yataq otağımdan sayğacı gətir». Mən tez ayağa qalxdım, özüm də səbəbini bilmədən qızardım və sancaqlanmış halda əyləşdiyimi, ayağa durmamışdan əvvəl, kirayənişin görməsin deyə, sancağı yavaşca açmağı unutmuşdum, – qəflətən elə dartındım ki, nənəmin yumşaq kürsüsü də ardımca süründü. Mən kirayənişinin bu hadisəni görməsindən pərt olub lap qızardım, yerimdə donub qaldım, birdən ağlamağa başladım, o dəqiqədə özümü elə yazıq, elə köməksiz hiss elədim ki, dünya gözlərimdə qaraldı. Nənəm çığırdı: «Niyə dayanmısan?» Mən daha da bərkdən ağlamağa başladım… Kirayənişin məni belə görəndə dərhal xudahafizləşib getdi.

      O vaxtdan dəhlizdə bir ayaq tappıltısı eşidən kimi özümü lap itirirdim. Elə bilirdim ki, gələn kirayənişindir, ehmalca sancağı açırdım. Lakin o görünmürdü, daha gəlmirdi. İki həftə keçdi; bir gün kirayənişin Fyokla ilə xəbər göndərdi ki, onun fransız dilində çoxlu kitabı var, hamısı da yaxşı kitabdır, oxumaq olar, nənəm darıxmasın deyə, mən bu kitabları ona oxuya bilərəm. Nənəm öz təşəkkürünü bildirib razı oldu, amma onu da soruşdu ki, kitablar əxlaqidir, ya yox? Əgər qeyri-əxlaqidirsə, Nastenka, sənə oxumaq yaramaz, pis şeylər öyrənərsən.

      – Axı, nə öyrənərəm, ay nənə? O kitablarda nə yazılıb ki?

      – Hə, o kitablarda gənc oğlanların tərbiyəli qızları necə yoldan çıxardıqları təsvir olunur. Onlar bu qızlara evlənəcəklərini yalandan deyib, yazıqları özlərilə aparırlar, sonra bu bədbəxtləri taleyin ümidinə tapşırıb qaçırlar, yazıq qızlar da beləcə, yaman bir halda məhv olub gedirlər. Mən belə kitabları çox oxumuşam, hamısı da elə gözəl yazılıb ki, gecə yuxusuz qalıb, səhərə qədər oxuyursan, əl çəkə bilmirsən. Sən belə kitabları, Nastenka, məbadə oxuyasan. Yaxşı, onun göndərdiyi kitablar necə kitabdır?

      – Nənə, hamısı Valter Skottun romanlarıdır.

      – Valter Skottun romanları! Burada bir kələk olmasın? Bax, gör, onların arasında sənə elani-eşq məktubu yoxdur ki?

      – Yox, ay nənə, heç bir məktub yoxdur!

      – Eh, sən kitabın cildinə bax, bu quldurlar bəzən belə məktubları cildin altında gizlədirlər.

      – Yox, nənəcan, cildin altında da heç bir şey yoxdur.

      – Hə, bu ayrı məsələ!

      Bəli, biz o gündən Valter Skottun romanlarını oxumağa başladıq və bir ayın içində bu romanların demək olar ki, yarısını oxuyub qurtardıq. O isə elə hey kitab göndərirdi. Bunların arasında Puşkinin də kitabı vardı. Axırda elə oldu ki, mən daha kitabsız keçinə bilmirdim, bir az sonra Çin şahzadəsinə ərə getmək fikrini də tamam yadımdan çıxardım.

      Belə bir vaxtda, nənəm məni bir dəfə hara isə qulluğa göndərəndə, pilləkənin üstündə kirayənişinlə üz-üzə gəldim. O dərhal dayandı, mən qızardım, o da qızardı; lakin bir az keçməmiş güldü, mənimlə salamlaşdı, nənəmin halını xəbər aldı. Sonra soruşdu: «hə, kitabları oxudunuz?» Mən cavab verdim: «Oxudum». O yenə də soruşdu: «Ən çox hansı kitab xoşunuza gəldi?» Mən də dedim: «İvanqoye»1, (V. Skottun “Ayvenqo” romanı) bir də Puşkin hamısından çox xoşuma gəldi». Söhbətimiz bununla da qurtardı.

      Bir həftə sonra biz yenə pilləkəndə bir-birimizə rast gəldik. Bu dəfə nənəmin tapşırığı ilə yox, özüm nə üçün isə bayıra çıxmışdım. Gündüz saat üç idi, kirayənişin həmişə bu vaxtlar evə qayıdırdı. «Salam!» – deyə mənimlə salamlaşdı. Mən də ona cavab verdim: «Salam!» O mənimlə söhbət etməyə başladı.

      – Bütün günü nənənizlə bir yerdə oturmaqdan darıxmırsınızmı?

      Elə ki, o məndən bunu soruşdu, bilmirəm nə üçün, amma bərk qızardım, utandım, incidim, yəqin ki, yad bir adamın mənimlə bu barədə söhbət etməsi məni karıxdırmışdı. Hətta cavab vermədən dönüb getmək istədim, ancaq yerimdən tərpənməyə qüvvəm qalmamışdı. O isə danışırdı:

      – Bura baxın, siz xeyirxah qızsınız! Sizinlə belə danışdığıma görə məni bağışlayın, lakin inandırıram ki, mən sizə nənənizdən artıq yaxşılıq eləmək istəyirəm. Məgər sizin elə bir rəfiqəniz yoxdur ki, onun yanına qonaq gedəsiniz?

      Cavab verdim ki, yoxdur. Bircə Maşenka idi, o da Pskova gedib.

      – Mənimlə teatra getmək istəyirsinizmi? – deyə soruşdu.

      – Teatra? Bəs nənəm necə olsun?

      – Siz yavaşca nənənizin yanından…

      – Yox, mən nənəmi aldatmaq istəmirəm. Sağ olun!

      Yaxşı, sağ olun! – Kirayənişin bunu deyib, dinməzcə uzaqlaşdı.

      Ancaq nahardan sonra, bizə gəldi; əyləşib nənəmlə xeyli ot elədi: «Nə üçün çıxıb gəzmirsiniz? Qohumlarınızdan, tanışlarınızdan bir kəsiniz yoxdurmu?» – deyə soruşdu və bir birdən dedi: «Mən bu gün operaya loja bileti almışam. Sevilya bərbəri»ni göstərəcəklər; tanışlarım var, onlar getmək istəyirdilər, sonra necə oldusa fikirlərini dəyişdilər, aldığım biletlər də məndə qaldı!»

      – «Sevilya bərbəri»? – deyə nənəm sevinclə çığırdı. – Bu, keçmişdə göstərilən həmin «Bərbər»dir?

      – Bəli, özüdür ki, var. – Kirayənişin bu sözləri deyib mənə baxdı. Mən artıq məsələni başa düşmüş, qıpqırmızı qızarmışdım, ürəyim səbirsizliklə çırpınırdı.

      – Yadımdadır, – deyə nənəm dilləndi, – lap yaxşı yadımdadır. Keçmişdə evimizdə tamaşalar verərdik, mən özüm «Bərbər»də Rozinanı oynamışam! Kirayənişin СКАЧАТЬ