Дәрья башы / Исток вселенского. Ахат Гаффар

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ үссен димәгән.

      Сигареты иренен пешерә башлагач, ул аны бармак очлары белән кысып сүндерде дә үлән арасына ыргытты. Кайтырга кирәк иде инде. Ә ул кузгалмады әле. Өйдә эш күп-күбен, тик шулай гына утырасы килде. Карыйсы, тыңлыйсы, тоясы. Рәхәт монда, урманга аркасын терәп диярлек утыра. Алдында тар үзәнлек җәйрәп ята, аннан ары үр күтәрелә. Кыска, кояш көйдергән үләне тапталып беткән: җиләген җыйганнар. Печәнгә чабардаен чабып та алганнар. Мондагы җиләкне күбесенчә сыер савучы хатын-кыз җыючан. Җәйләүләре ерак түгел – Чүнник чокыры башына гына корылган. Эшкә хәтлеме, соңыннанмы, кереп чыккалыйлардыр. Йә машинада, йә мотоциклда авылдан да йөрделәр бугай. Җәяүләп торулар, ат арбасына утырып килүләр бетте инде. Бөтен нәрсә ашык-пошык: тизрәк яшәп бетерәселәре килгән шикелле итәләр. Ә җиләк иртә дә түгел, соң да түгел – үз вакыты белән генә өлгерә ич.

      Үр битендәге җиләклектән ары тезеп утыртылган нарат, каен агачлары китә. Куаклык каплаган чокырларда кура җиләге пеште. Монда килешли күзенә чалынды: тамам-тамам дип торалар.

      Түзмәгән иде: атын туктатып, текә ярга аягын тери-тери, куак сабакларына тотына-тотына, кычыткан арасындагы куралыкка төшеп җитте дә, ятып үскән кураларны берәм-берәм югары каерып салып, туйганчы җиләкләрен ашады. Тәмам өлгергәннәр, тәмле иделәр. Саксыз тотынсаң, ак чемнәреннән аерылып өзеләләр дә төшәләр. Тап аннары. Эзләмисең дә инде. Аны көн саен әз-әзләп җыя барасы шул. Ә моңа авыл кешесенең вакыты тими дә тими инде.

      Чү! Шул якта кемдер йөри түгелме соң? Йөри, мелләле, йөри. Әнә ич җырлый. Иркенләп, ялгызлыгына кинәнеп, кеше-кара юклыгын белеп җырлый. Артта армас-талмас тукран тукылдата, баш турысында ара-тирә тилгән кычкыра, ә каршыда кемдер җырлый. Җырламый, ә бәлки сүзсез көйли генә:

      А льә, льә, льә-ә,

      А льә, льә, льә-ә-әһ…

      Карале, Зәйнәп ич бу! Ибрай инде мең ел буена җырламаган, тик басу сукалагандамы, кыр юлларыннан баргандамы, кайткандамы, инештә атын сугарганда, үлән чабып төягәч, арбага сөялеп тәмәке тартканда бүлә-бүлә көйләгән йә сызгыргалаган таныш, үтә таныш, ишетергә тансык теге җыр икән ләбаса. Сүзләре күптән онытылган, күңелдә фәкать моңы гына торып калган. Яшьлектәге Сабан туйлары, егетләр армиягә киткәндә, кызлар җырлаган җыр хәзер көмеш яңгыр тамчылары сыман сибелә дә сибелә иде.

      Әнә ич, әнә Зәйнәп тә көен онытмаган. Саклаган, нигәдер хәзер җырлый. «А льә, льә…» дип башласа да, ул шуннан соң ниндидер кодрәт белән аның сүзләрен дә исенә төшерде бугай. Башта сүзләрен оныткан өчен, көйдән оялыпмы-ничек, аннары соң көйгә әллә ышанычын салып, торган саен көчәйтеп, моңына ниткәндер үкенеч төсмере кушып дәвам итте:

      Айга менеп җитәр идем,

      Сине анда дисәләр.

      Кайда соң син, кайда соң син,

      Җилләр дә әйтми исәләр.

      Кабатлады:

      Кайда соң си-ин, кайда соң си-ин,

      Җилләр дә әйтми исәлә-әр…

      Ибрайның: «Әй, суйдың лабаса, Зәйнәп. Өзмә ләсә үзәкләрне», – дип, тилгән кычкыргандагыча ачыргаланып эндәшәсе килде. Тыелып СКАЧАТЬ