Надбярэзінцы. Фларыян Чарнышэвіч

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ малая яшчэ, але ўжо смяецца, а ручкі як сцісне, дык не адразу і расчэпіш.

      – Што?! Стой, дык ты пра дзіцёнка гаворыш?

      – Дзіцёнак яшчэ, ага, мама на жніво нарадзіла.

      – Дык яна табе сястра, значыць.

      – І нават родная. Эх, ты б яе бачыў!

      – Ды ідзі ты з такой дзяўчынай. Я пра тую кажу, з якой жаніцца можна, як вырасцеш.

      – А-а, такая, каб жаніцца?! А я жаніцца не змагу, бо на ксяндза буду вучыцца.

      – Калі б у мяне Каруські маёй не было, я б з табою на ксяндза пайшоў.

      – Праўда на ксяндза? – уразіўся Стах. Падумаў крышку і спытаў:

      – Дык тваю дзяўчыну Каруся зваць?

      – Так, Каруся, а называюць яе ўсе Былінка.

      Х. «Ура, Варшава наша!»

      Косцік згуртаваў вакол сябе палякаў у класе, зрабіўся іх абаронцам і натхненнем. Сядзеў ён сярод малодшых, але хлопец быў дужы, моцны, бывалы, прыязны і кампанейскі. Кожны адчуваў да яго сімпатыю і давер, кожны яго любіў і дзяліўся радасцю і горам, прасіў парады, калі сварыўся з таварышамі, клікаў яго на дапамогу, а ў спрэчках пра нацыянальныя перавагі ставіў яго ў прыклад.

      Сапраўднае сяброўства Косцік завязаў са Стахам, бо былі яны, лічы, суседзі і крыху знаёмыя перад гэтым. Спачатку хадзілі адзін да аднаго кожны вечар, а потым Косцік настала пераехаў да Садоўскага на кватэру. Да іх часта наведваліся Паўловічы, Мачуга, Закрэўскі, Тарка, Герасімовічы і іншыя вучні-палякі. Ніводнага вечара не было, каб да іх хтосьці не зазірнуў. Садоўскія былі не супраць. У прысвяткі ў іх збіраліся амаль усе: дапамагалі адно аднаму з цяжкімі ўрокамі, разам чыталі «Тараса Бульбу», абмяркоўвалі як умелі тыя даўнія часы казацкіх войнаў з Польшчай, хваліліся, расказвалі пра свае хутары і засценкі. Часцей за ўсіх Косцік хваліўся Смалярняй: яна ляжала за няпоўныя дзве вярсты ад іх леснічоўкі і за сем вёрст ад Вончы. Штонядзелі Косцік абавязкова хадзіў дадому, заўсёды зазіраў у Смалярню і кожны раз прыносіў адтуль свежыя навіны – часта нават сенсацыйныя.

      – Ведаеце што, хлопцы, – сказаў ён аднойчы, вярнуўшыся з дому, – Казік гаворыць, што Расія зусім не такая святая і светлая, як у расійскіх кнігах напісана. Кажа, мала які цар сваёю смерцю ў ложку памёр. Што Кацярына Вялікая, святая мучаніца, такую распусту чыніла, што не вартая нават таго, каб яе на асвечаных могілках хаваць. Аляксандр Асвабадзіцель сялян распрыгоніў не ад добрага сэрца, а прымусова, бо ўсе астатнія дзяржавы сваіх людзей даўно перад ім вызвалілі. Слаўны Сувораў быў такі падступны гад, што яго і «па матушцы» не грэх аблаяць. Казік кажа, што і паловы праўды няма ў тым, што гэтыя расейцы пра сябе пішуць.

      – Дык, можа, і гэты Тарас Бульба слаўным зусім не быў? – пыталі палякі.

      – Тарас Бульба быў слаўны, але ў Польшчы рыцары былі такія, што розная там бульба ім не раўня.

      Іншага разу Косцік прынёс са Смалярні заклік не хадзіць у царкву.

      – Ведаеце, што я вам скажу, хлопцы? – казаў ён. – Казік гаворыць, што настаўнік не мае права нас гнаць да цэркві, і хадзіць нам туды нельга, бо грэх. А давайце, хлопцы, не пойдзем!

      – А СКАЧАТЬ