Samet Vurgun. Ali Kafkasyalı
Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу Samet Vurgun - Ali Kafkasyalı страница 18

Название: Samet Vurgun

Автор: Ali Kafkasyalı

Издательство: Elips Kitap

Жанр:

Серия:

isbn: 978-625-6981-64-5

isbn:

СКАЧАТЬ dǝrmanı, cavanlar.

* * *

      Vurgun, Sovyet zulmünü görmezden gelip “Nəşədir yaşamaq, nəşədir həyat!” diyerek birilerine yaranmak için yalanlar savuran Mikâyıl Rəfili gibilerin yalanlarını yüzlerine vurmayı da ihmal etmemiştir. 1930’da yazdığı “Məktub” adlı manzumesinin sadəce ilk bəndi bile Rəfili’nin yüzünə vurulan unutulmaz dil yarasıdır:

      Nə qədər “xoş gəldi” qulaqlarıma

      Bir əfsanə qədər dadlı sözlərin…

      Duyduqca dərin,

      Dərin bir yalan var bu sözdə, yalan!

      …

      Çünkü sən,

      qızğın qurşunlara sinə gərmədin…

      Atlı nəfərlərə yol göstərmədin…

      Çünkü o yolu,

      O yol ki, varlığı üsyanla dolu,

      sən görmədin o yolu

      yumşaq və ağ dərin

      İpəklər içində xumarlandıqca,

      Yosma gözəllərə dəstanlar dedin,

      Nəşələr yedin!

      Görmədin meşin jaketli

      Rus işçisinin qızıl

      gülləsini,

      O top-tüfənq səsini.

      Görmədin sən,

      Aclığından dişləri kilidlənən

      Qatar – qatar

      bölük – bölük,

      yığın – yığın canları,

      fədakar insanları:

      Sən görmədin o ili,

      Gömədin Rəfili!

      … (Vurğun, 2005: I/97 vd.)

* * *

      1930 yılında Mikâyıl Müşfik’e ithaf ettiği “Şairin Səsi” şiirinde:

      Bütün arzularım gülür yarına

      Xəyaldan ilhamlar almamaq üçün;

      Baxıram Leninin kitablarına

      Dəstədən geridə qalmamaq üçün. (Vurğun, 2005: I/100)

* * *

      Vurgun zaman zaman şiirlerinde mevzuyu muhatabın ağzından mısralara döker. 1935 “Kızıl Kırgın/ Ziyalılar Katliamı” yıllarında yazdığı “Toprağın Taləbi” şiirinde Vatanı konuşturur:

      Şairim! Qələmi götür də dinlə,

      Bir yeni dastan yaz öz əllərinlə!

      …

      Başım dəfələrlə düşdü qorxuya,

      Gözlərim getmədi şirin yuxuya.

      …

      Yaşıma dolduqca qanlara doydum,

      Hər daşın altında bir oğul qoydum.

      Ah… o qılıncları, o qalxanları

      Sinəmin üstündə axan qanları

      …

      Eşitsin nəslimiz məndə nələr var,

      Məndə həqiqətlər, əfsanələr var!

(Vurğun, 2005: I/199)* * *

      Vurgun, “Vaqif” dramında Vidadi’nin ellerini Allah’a açtırır:

      Xudaya! İnsanın halı yamandır,

      Neler çekdiğimiz sənə ayandır,

      Mənası varmıdır min təriqatın?

      Aç… aç qapısını sən həqiqətin.

      Nə olur, bir yeni işıq ver bizə,

      Bizim kor yaranmış gözlərimizə -

      Bəlkə də yaxşını seçək yamandan,

      Ta ki, qansız keçən bir güzərandan

      Biz də ilham alaq sevinək barı!

      İşıqlat bu dibsiz qaranlıqları…

      Yazıqdır dünyanın əşrefi insan,

      Böyüksən. adilsən, keç günahından!

      Qoyma ki, yerlərdə sürünsün bəşər,

      Dünyada qalmasın ne pislik nə şər.

      Yaxşılık insana bir sənət olsun,

      Dünya başdan başa bir cənnət olsun…” (Vurğun, 2005: 5/8)

* * *

      Vakıf’ın şehit edilmesini mevzu eden “Şairin Ölümü” poemasında Karabağ-Şuşa’yı işgal edip yağmalatan Şah Kaçar’ın suikasta kurban edilmesini Kazak’ta öğrenen Vidadî’nin şükür namazı kılması sahnesini şu mısralarla anlatır:

      O da həyatının ixtiyar yaşı,

      Yönünü döndərib qibləyə qarşı,

      Dilində surələr, durdu namaza,

      Lənətlər oxudu o yaramaza. (Vurğun, 2005: I/190)

* * *

      Samet Vurgun’un, “İnsan” adlı dram eseri baştanbaşa manevî değerlerin terennümü ile örülmüştür. Allah, Medet Allah, Allah əvi, zerli Quran, adalet, hikmet, kıblegâh, insanlık, şeref, namus, iffet, ismet, vefalı olmak, lekeli yaşamamak, helal süt emmek… gibi ulvî değerlere sahip olmak ve onları korumak lüzumu işlenmiştir. Bu değerlerden mahrum kalmaya ölümü yeğlemiştir.

      Dramın ilk başında yeni kurulan şehrin meydanındaki filozof heykelini seyreden Şair Celal’in okuduğu şiir için Mimar Valantin, ancak şiir dili böyle konuşabilir, çünkü onun hikmetinde Allah’ın gücü vardır, diye yorumlar:

      “Yalnız şerin dili belə danışar,

      Onun hikmətində Allah gücü var!” (Vurğun, 1987: 3/228)

      Yine İkinci Dünya Savaşı’nda yakılıp yıkılan Karadeniz sahilindeki bir şehrin enkazını pencereden seyrederken annesini hatırlayan Mimar Valantin, bir zamanlar o şehrin büyük meydanları, geniş caddeleri olan güzel bir şehir olduğunu şimdi ise baştanbaşa yerle bir olduğunu söyler ve anasını hayal edip birkaç kez ah çeker. Onun belki yana yana can verdiğini, belki son nefesinde onu andığını, kalbinin deniz gibi dalgalandığını, yardımına kimsenin koşmadığını, sadece kalbinde Allah ile sırdaş olduğunu söyler.

      Nə qəder gözəldi bir vaxt bu şəhər,

      Böyük meydançalar, geniş küçələr

      İndi baştan – başa xarabazardır,

      Hər addım başında min uçuq vardır.

      Ah ana, ah ana, zavallı ana!..

      Bəlkə can vermisən sən yana-yana.

      Bəlkə son nəfəsdə məni andıqca,

      Qəlbin umman kimi dalğalandıqca,

      Kimsə çatmamışdır harayına, ah!..

      Sənə sırdaş olmuş qəlbində Allah. (Vurğun, 1987: 3/305)

      Vurgun, eserde düşüncelerini, gönül sözlerini, kendisinin filozof СКАЧАТЬ