Samet Vurgun. Ali Kafkasyalı

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ olan Güney Azerbaycan’da meydana gelen bu vahim olaylara dünyanın hiçbir gazeteci, şair, yazar, edibinden ses çıkmaz. Ne Türk Dünyasından ne İslam ülkelerinden ne de Hristiyan dünyasından kimse ağzını açıp ne bir cümle söyler ne de yazar. Sadece Kafkas Türklüğü’nün yanan yüreği Samet Vurgun sesinin en yüksek perdesinden itiraz sesini yükseltir.

      Konunun vahametini daha iyi anlamak için katliamdan kaçıp Bakü’ye sığınan Şair Ali Tude’nin sonraki yıllarda kaleme aldığı ve bu vahşeti anlatan “Kitap Tongalı”12 adlı manzumesinden birkaç dörtlük okumak yerinde olacaktır:

      Şəhərin içində daşlı bir meydan,

      Yanır ortalıqda kitab tonqalı.

      Kənarda dayanan necə yüz insan,

      Alova baxdıqca gözü qaralır.

      …

      Ah, öz dilimizdə yaranıb qalan,

      Şerlər, nəğməler, dəstanlar yanır.

      Sanki tək kağızlar deyil kül olan

      Arzular, ilhamlar, vicdanlar yanır.

      ….

      İzdiham içindən kiçik bir uşaq

      Tonqalın yanına qaçır bu zaman,

      O öz kitabını tanıyır, ancaq

      Oddan götürməyə hardadır imkân?

      …

      O öz kitabını götürür meğrur,

      İti addımlarla çıxır aradan.

      Qezəbli valinin əmrile odur,

      Dalbadal güllələr yağır arxadan.

      Uşaġ üzü üstə yıxılır yərə,

      Nəmli torpaqlara tökülür qanı.

      Qalxır, izdihama baxır son kərə,

      Köməyə çağırır bütün meydanı.

      …

      Ağır addımlarla o gəlir (atası), ancaq

      Qəzəbli gözleri yaşlarla dolu.

      İsti qucağında bayaqki uşaq,

      Vaxtsız öldürülmüş günahsız oğlu.

      O gəlir, oğlunun paltarı al qan.

      Bir sarılıq çökmüş gül yanağına.

      O sanki döyüşde yaralar alan

      Al bayrağı almış öz qucağına.

      (Kafkasyalı, 2002: 5/362 vd.)

* * *

      Samet Vurgun, iktidar, irade, vicdan ve kalemlerini devrin zorbalarına kiraya vermiş yazar, şair ve “sahiplerinin” zulmünü alkışlayan, mazlumu görmezden gelen arsızlara ders verir. O, bir yandan ülkesinde başına açılan oyunlarla uğraşırken bir yandan da dünyayı yöneten büyüklerin ve onların yerli işbirlikçilerinin Türk diline, edebiyatına kültür ve sanatına karşı başlattıkları katliamı lanetler.

      Vurgun, Amerika ve Batılı güçlerin güdümündeki Tahran hükûmetinin 12 Aralık 1946 günü Tebriz’i işgal edip “Azerbaycan Muhtar Hükûmeti”ni yıktıktan sonra bir yandan nice kahramanı darağacına çekerken bir yandan da o güne kadar Türkçe olarak yayımlanmış bütün eserleri toplatıp Tebriz meydanında yakmasını, “Yandırılan Kitaplar” manzumesiyle tel’in eder.

      Samet Vurgun bu destanı kitaplar meydanda yakılırken yazmış, radyolarda okumuş ve 20 Yanvar 1947 günü “İnqilab ve Mədəniyyət” dergisinin 1. ve 2. sayfalarında yayımlatmıştır (Vurğun, 1960: 357 vd.).

      Tamamını “Ekler” kısmında bulacağınız “Yandırılan Kitaplar” destanının birkaç bendini buraya alıyoruz.

      Cəllad! Sənin qalaq-qalaq yandırdığın kitablar,

      Min kamalın şöhrətidir, min ürəyin arzusu…

      Biz köçürük bu dünyadan, onlar qalır yadigar,

      Hər vərəqə nəqş olunmuş neçə insan duyğusu;

      Min kamalın şöhrətidir, min ürəyin arzusu…

      …

      Söyle, sənmi xor baxırsan mənim şeir dilimə?

      Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli!

      Sənmi “türkəxər” deyirsən ulusuma, elimə?

      Dahilərə süd vermişdir Azərbaycan gözəli…

      Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli!

      …

      Nədir o dar ağacları, de, kimlərdir asılan?

      Oyuncaqmı gəlir sənə vətənimin haqq səsi?

      Dayan!.. Dayan! Oyaq gəzir hər ürəkdə bir aslan,

      Boğazından yapışacaq onun qadir pəncəsi.

      Oyuncaqmı gəlir sənə vətənimin haqq səsi?

      …

      Sür atını, dördnala çap! Meydan sənindir… ancaq,

      Mən görürəm al geyinib gələn bahar fəslini…

      Qoca Şərqin günəşidir yarandığım bu torpaq,

      Mən yetirdim al bayraqlı inqilablar nəslini.

      Mən görürəm al geyinib gələn bahar fəslini!

(Vurğun, 1960: 212)* * *

      Samet Vurgun bununla kalmaz. Güney Türklüğünü bu vahim günlerinde yalnız bırakmaz. Gazetelerde yazar, konferans salonlarında, radyolarda konuşur. Gazete, dergi ve kitap sayfalarında defalarca yayımlanan “Qəhrəmanlara Eşq Olsun!” adlı makalesinde olayları şöyle yorumlar:

      “Şaxta 13 kǝsirdi, qar yağırdı, canilǝr isǝ Azǝrbaycanın qǝhrǝman oğullarının cǝnazǝlǝrini küçǝlǝrin daşları vǝ xiyabanın asfaltı üzǝrindǝ sürüyürdülǝr (Abbas Cǝfǝri).

      İnsan bu qanlı, bu dǝhşǝtli sǝhnǝni göz önünǝ gǝtirdiyi zaman ürǝk adi 14 vǝziyyǝtini itirir, keçirdiyimiz tǝlatüm 15 vǝ hǝyǝcan köksün qǝfǝsinǝ sığmır. Bu qanlı, faciǝli sǝhnǝ bizǝ orta ǝsr vǝhşǝtlǝrini, nǝhayǝt, bütün insani hisslǝrdǝn mǝhrum olan alman faşizminin insanları diri-diri odlara-alovlara atmasını xatırlatmırmı?

      …

      Öz müqǝddǝs qanları ilǝ Tǝbrizin daşlı küçǝlǝrini 16 , meydanlarını, bütün İran Azǝrbaycanı torpağını, elǝcǝ dǝ bütün İran torpağını suvaran, dar ağacı ayağına mǝrdanǝ gedǝn qǝhrǝmanlar kimdir? Onlar nǝ kimi amal vǝ mǝqsǝd uğrunda öz canlarını, gǝnc vǝ qoca ömürlǝrini qurban verirlǝr?

      Biz bu suala öz dilimizlǝ deyil, İran Azǝrbaycanı demokratlarının sǝdaqǝtli ǝsgǝrlǝrindǝn olmuş Dadaş Tağızadǝnin vǝsiyyǝtnamǝsilǝ cavab verǝk; ‘Mǝn, Azǝrbaycanın lǝyaqǝtli oğluyam, budur, Azǝrbaycan xalqının azadlığı uğrunda başı uca can verirǝm. Güman etmǝyin ki, mǝnim vǝ yoldaşlarımın ölümü ilǝ azadlıq boğulacaqdır. Şübhǝsizdir СКАЧАТЬ