Gagauz Leksikologiyası. Güllü Karanfil

Чтение книги онлайн.

      Делая итог написаному, мы приходим к следующим выводам, что большая часть названий обуви тюркского происхождения. Среди тюркизмов имеются такие, которые отмечены только в гагаузском, в турецком, в молдавском и в болгарском языках. Возможно, эти элементы пришли именно из гагаузского языка, потому что именно в языке гагаузов отмечаются некоторые булгарские, кыпчакские и карлуксие элементы, ни имеющиеся в других языках огузской группы.

      Использованная литература:

      1. Аджи Мурад, Европа, Тюрки, Великая степь, М.1998.

      2. Каракашлы К. Материалы культуры азербайджанцев северобостонной и центральной зоны Малого Кавказа, Баку, 1964.

      3. Ворошил Г., Асланов В. Исследования по истории азербайджанского языка дописьменного периода, Баку, 1989.

      4. Колца Е.К. Фонетические адаптации заимствованных слов/на материале гагаузского языка, Лимбэ ши литература молдовеняскэ, Кишинэу,1965.

      5. Добродомов И. Г. Вопросы хронологии тюркских заимствований в славянских языках, Советская тюркология, Баку. 1976.

      6. Каранфил Г. Гагаузская лексикология, Kнига 1, Комрат, 2010

      Словари:

      ГРМС,– Гагаузско-русско-молдавский словарь. Москва, 1973.

      ДТС – Древнетюркский словарь. Л., 1969.

      МК – Mahmut Kaşkarlı. Divani lügat-it-türk tercümesi. I-1II с. – Ankara, 1939-1941. TPC – Турецко-русский словарь. – M., 1977.

      TLS – Türk Lehçeleri Sözlüğü. Ankara, 1991

      РС- В.В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, С.-Петербург. 1901

      GAGAUZ DİLİNDÄ EV HAYVANNARININ ADLARI

      Gagauz dili yeni aarıştırılan türk dillerindän biri sayılêr. Fonetika, morfologiya, sintaksis az aaraştırılsa da, leksika, taa doorusu, tematik leksika şindi başlêêr aaraştırılmaa. Çorbacılık terminologiyası, fitonimnär hem leksikanın başka tematik grupaları başka türk dillerinnän barabar aarıştırılması pek önemni bir iş.

      Bildiimiz gibi, gagauzlarlan ilgili folklor, dil, etnografiya materiallarının toplanmasında hem tiparlanmasında rus generalı V. A. Moşkovun yeri diişilmäzdir. Çorbacılık terminneri onu meraklandırmış, da o onnarı toplamış [1]. 1953-ci yılda poloniyalı aarıştırmacı V. Zayonçkovskiy V. Moşkovun topladıı materialların içindä kendi topladıı mal adlarını toplamış da 72 ev hayvanın adını tiparlamış (bu bilgi M. Guboglonun yazısından alınmıştır) [2, 91]. Bundan sora 1964-1966-cı yıllarda M. Guboglunun başçılıı altında etnografik aaraştırma ekspediţiyası yapıldı. Bu zaman Moldova hem Ukrayna gagauzlarında çok kullanılan ev hayvannarının adları toplanıldı. Prof. M. Guboglonun “Gagauz dilindä sıır terminologiyası” adlı yazısı bu konuda birinci oldu [2]. Tarihçi M. Guboglo, bu yazısında çok zengin dil materiallarını başka türk dillerinnän karşı-karşıya koyup, sonuç olarak gagauzaların türk kökenni halk olduunu taa bir kerä urgulêêr.

      Çorbacılık terminologiyasını üürenmäk – gagauzların istoriyasına, etnogenez problemalarına kapu açmak demäktir. Çorbacılıkta en önem-ni kollardan biri hayvancılık sayılêr. Gagauzlar da, bütün eski türklär gibi, taa evelki zamannardan hayvancılık zanaatınnan tanışmışlar. Bu bilgilär çok zengin hem gelişmiş hayvan terminologiyasından belli olêr. Butürlü terminologiya zenginnii söleer, ani gagauzlar evellerdän göçmen olmuşlar, taa o zamannardan çok becerikli hayvancıymışlar. Ev hayvannarına baalılık şindi dä çok kaavi. Herbir gagauz aulunda türlü ev hayvanına var nasıl raslamaa.

      Ev hayvannarının adlarını aşadakı bölgüyä görä vereriz:

      Gagauz dilindä bütün iri buynuzlu hayvannara sıır, kara sıır, mal “скот” deerlär. Bu annayış azerbaycancada hem türkçedä dä var: sığır «крупный рогатый скот». Birkaç türk dilindä – türkm. sıır, tat. sıer, başk. şıyır, kaz. sıyır – bu söz salt “inek” maanasında kullanılêr. Eski türk sözlüündä sıyır sözü “inek” maanasında yazılmış [DTS, 502]. Başka türk dillerindä sıır – tuar, davar, mal, hayvan, terlek, malgara, irigara gibi nışannanmıştır. Eski türk sözlüündä sıyır sözü “inek” maanasında yazılı [DTS, 502]. Başka türk dillerindä sıır – tuar, davar, mal, hayvan, terlek, malgara, irigara gibi nışannanmıştır. Gagauz dilindä sıır sözünnän birerdä mal, hayvan sözleri da kullanılêr. Sıır sözündän sıırtmaç zanaat adı, taa sora soyadı kurulmuş. Romın dilindeki daur “бык” termini dä çok merak yaradêr, (yannaştır: Azerb. davar “скот”). Gagauz dilindä davar sözünün maanası daralmış da tovar “хром” (deri) maanasında kullanılêr. Davar sözünün “скот” maanasında, gagauzçada olmayıp, romın dilindä olması bu terminin başka türk dillerindän romın dilinä geçtiini gösterer. Bu arada bunu da nışannayalım, ani rus dilindä СКАЧАТЬ