Gagauz Leksikologiyası. Güllü Karanfil

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ yannışlıkları yapêr rusça düşünüp, gagauzça söleyän kişi. Bunu da söleyelim, ani kasabalarda yaşayan universitet bitirmiş insannarın, aydınnarın beki 90-95% rusça düşüner.

      ❖ Kalka yolunnan yapılan birkaç örnek:

      ❖ DICŢIONAR GAGAUZO (TİURKO) – ROMIN gagauzçaya söz ba söz, Laflık gagauzca (türkçä) hem romınca (moldovanca), ama dooru olaceydı, Gagauzça (türkçä) – romınca (moldovanca) laflık [2, 192].

      ❖ Dan este mai înalt decât Octavian. Çevirilmış Dan taa balaban, nekadar Oktavian, dooru olaceydı, Dan Okraviandan taa balaban.

      ❖ Biz lääzım toplanmaa, biz lääzım yapmaa gibi lafbirleşmelerinä ancak Komratta rasgeldim. Yannaştıralım rusçaylan: нам нужно собраться, нам нужно сделать – genä göreriz, ani kalka yolunnan düzelmiş. Dooru olacek biz lääzım toplanalım, biz lääzım yapalım, nicä dä deerlär başka küülerdä.

      Gagauzçada Öz laflar lääzım gelsin adetçä lafların önünä, Tretyakov sokaa, Büük sokak, Oglan türküsü, “Ana sözü” gazetası h. b., tä nicä dä büün lafeder insan küülerdä.

      Kiyatlarda, TV-dä, gazetalarda dayma bu tip bir yannışlık yapılêr, genä gagauzçaya çevirildiinä görä: Rusçada bu iş olêr tersinä. Üüretmäk kiyatlarımızda bölä yazêr, uşaklar bölä üürediler, bölä dä lafediler.

      ❖ Şiirdä “Çörek” avtor gösterer… (В стихотворении «Çörek» автор показывает…). Dooru olacek “Çörek” şiirindä avtor…

      ❖ M. Çakirin kiyadında “Gagauzlar: istoriya, adetlär, dil hem din”… (В книге М. Чакирa “Gagauzlar: istoriya, adetlär, dil hem din”…). Dooru olacek M. Çakirin “Gagauzlar: istoriya, adetlär, dil hem din” kiyadında…

      ❖ Sţenaya çıkêr vokal-instrumental grupa “Serin su” (на сцену выходит группа «Serin su»). Dooru olacek, Sţenaya çıkêr “Serin su” vokal-instrumental grupası.

      ❖ …Türkü hem oyun ansamblisi “Düz ava”. Dooru olacek “Düz ava” türkü hem oyun ansamblisi.

      ❖ Uşak başçası “Güneşçik”. Детский сад “Güneşçik”. Dooru olacek “Güneşçik” uşak başçası.

      ❖ Komrattakı reabilitaţiya merkezi “Fidancık” Комратский

      ❖ Cümnä Topluluu “Meras” Oбщественная организация (OО) “Meras”, dooru olacek, “Meras” Cümnä Topluluu реабилитационный центр“Fidancık» söleerlär, dooru olacek “Fidancık” Komrat reabilitaţiya merkezi.

      ❖ Aderlik kim yazılêr… (Местоимение kim пишется..) Dooru olacek Kim aderlii yazılêr…;

      ❖ İşlik oturmaa yazılêr… Глагол сидеть пишется… Dooru olacek Oturmaa işlii yazılêr…;

      ❖ Ses T döner sesä D (звук T переходит в звук D). Dooru olacek T sesi döner D sesinä;

      ❖ Komrattakı liţey № 23 (Kомратский лицей № 23). Dooru olacek 23-cü Komrat liţeyi;

      ❖ Fortepyanoda oynamaa (играть на фортепьяно). Büün kullanılan dooru forma Fortepyanoda çalmaa, ama taa dooru olacek eski, folklorda olan forma Fortepyano çalmaa, yada kemençä çalmaa. Bu fikiri kaavileştirecek iki örnek verelim: Daul düümää hem folklordan bir maani:

      Kemençä çala-çala,

      Çıktım incä dala,

      İncä dal kırıldı,

      Kızlar bana darıldı. [T. Zanet.Gagauzluk:kultura, ruh, adetlär, maanilär.S. 338]

      Hem zamandaş şiirdä:

      Kemençän bitirdi beni,

      Göklerä götürdü beni,

      Dünnädan ayırdı beni,

      Kemençä çalan kız! [G. Karanfil. Seläm getirdim. şiirlär, mektuplar. S.44]

      Yukardakı örneklär hem dilimizin strukurası bakımından, hem türkologiya bakımından dooru olêr.

      Bizim ofiţial blanklarımızda da yannışlıklar yapılêr, var nasıl demää, ani 98% iş yerlerinin adlarında (tablolarda) yannışlıklar var.

      Şkolalarda, alfaviti üüredirkän, yannışlık yapılêr, universitetlerdä dä doorudulmêêr.

      Gagauz dilinin Ä, Ö, Ü özel sesleri yannış üürediler: Ä [ya], Ö [yo], Ü [yu], bu da, elbetki, uşaklara zorluk yaradêr yazarkan, örnek: yaamurun yerinä ämur yazêrlar, yol lafının yerinä öl, yukarı yerinä ükarı, uyumaa yazêrlar uümaa h. b. Sanêrım, bu yannışlık lääzım en kısa zamanda doorudulsun.

      Şkolalarda, Komrat Devlet Universitetindä üüredilän taa bir yannışlık var. Bu yannışlık şansora kullanılêr TV-dä, radioda, kiyatlarda hem ofiţial konuşmalarda.

      Tuna derenin yanında. Lääzım olsun Tuna deresinin yanında, çünkü Tuna deresi izafettir. Saabilik halına bütün izafeti lääzım koyalım (biz yok nasıl parçalayalım izafeti). Ona görä biz hallandırırkan Temel hal Tuna deresi, saabilik halında da olacek Tuna deresinin yanında, ama diil Tuna derenin yanında (4, 90).

      ❖ Moldova Respublikanın Parlamenti. Hep butürlü, Moldova Respublikasının Parlamenti dooru olacek;

      ❖ Gagauz dilin gramatikası…, temel hal gagauz dili bu formaya eklener -nin saabilik halı afiksi. Olêr Gagauz dilinin gramatikası…;

      ❖ Gagauz literaturanın aaraştırmacıları lääzım olsun gagauz literaturası+nın aaraştırmacıları;

      ❖ gagauz resimcileri+nin tabloları dooru olacek;

      ❖ Valkaneş kasabanın yaşayannarı. Dooru olacek, Valkaneş kasabası+nın yaşayannarı.

      Yukardakı örneklerä baksak, annêêrız, СКАЧАТЬ