Хамның чаяаны. Книга 1 на тувинском языке. Зоя Донгак

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ чораан. Кежи көңгүс көрүш чок, көк мөөн апарган өрге Коңгурже углуг арга чадаарда кел чыткаш, турупкаш, чаңгыс черге дээскингеш, дыка шагжок черже кээп дүшкен. Ооң аксындан хан аттыга берген.

      Коңгурнуң кадайы Чинчи шагда аараан, ыжа берген дискектериниң аарышкылыынга арай боорда кылаштаар апарган. Мөңгүн-тайгажыларның, алтайларның база моолдарның хөлчок үнелээри, чүс-даяк аарыгларынга дыка дузалаар Ала-Тайга аржаанынче чоруурунга ол белеткенип турган.

      * * *

      Чинчи одунмаанда, даң бажында Коңгур оглун оттурупкан.

      – Мындыг эрте мени чүге оттуруптуң, ачай? Хиндиктиг-Хөлге балыктап турганывыс дыка таптыг дүжеп чыттым.

      Чоокта чаа Холурааш өөрү-биле Хиндиктиг-Хөлге балыктап чораан. Меңгилери чайынналган, бедик даглар-биле хүрээленген ол кылаң арыг шилдегер, улуг хөлдүң ортузунда ногаан өңнүг эртине даш дег ортулукту көөрге чаражын! Ынчангаш-ла Хиндиктиг-Хөл дээни барымдаалыг. Ында балыктың хөйүн! Оолдар кадыргыларны эрикче сыындырыпкаш, холдап-даа, дузактап-даа, улуг кадыргыларны айыыр-биле шашкаш, шелип турганнар. Кижи бүрүзү олчалыг, ырлыг-шоорлуг чанып келгеннер.

      Даштарга моңнап, саарылган хемниң дааш-шимээни өгде дыңналып турган. Ол шимээн өттүр холдары-биле имневишаан, Коңгур сымыранган:

      – Тура халы, оглум! Мен сеңээ оргаадайны канчаар чалаарын айтып бээр мен. Бөгүн ону чалап аар үези келген деп бил.

      Ачазының өйлеп-өйлеп «үези келген» дей бээрин билир болгаш, кеттинмишаан, Холурааш айтырган:

      – Чүге ыяавыла бөгүн оргаадайны чалаар хүн чүвел, ачай?

      – Чүү-даа чүве үелиг боор, ону билзе чогуур. – дээш, Коңгур тонунуң курунуң мурнунга шалыңдан камгаланыр, үстелип калган таалыңчыгашты, артынга – сериин хүнде шыкка алыспазы биле черге дөжей орар тарбаган кежин, белинде курга оттук-бижээн азынган, холунда дазыл казар даянгыыш тудупкан, чоруурунга шуут белен турган.

      – Дүүн чалап шыдавас турган бис бе?

      – Арай боорда, көңгүс эвээшти чалап аар турган бис.

      – Улуг күштү үндүрүп тургаш, дөмей-ле олчалыг боор бис бе?

      – Үргүлчү эвес, – дээш, Коңгур бөргүн кедипкен.

      – Чүге? – кеттинмишаан, Холурааш айтырган.

      – Чүге дээрге, кижи долгандыр турар бойдустуң элдээртиглерин эскербес болгаш олчага душпас. Ынчаар-ла чөпшээрежилге чокка бойдуска үрегдел эгелээр, а кижилер оон аарып, эрте-ле кырыырының чылдагааны ол-дур.

      Чинчи-биле байырлашкаш, адашкылар өгден үнүпкеннер. Өргелер оларны-даа тоор хире эвес, хөй санныг үңгүрлеринче үне-кире халышкан, а кымыскаяктар хүн херелдеринде дөгеленмишаан, чымыштыг иженип тургулааннар.

      Адашкылар элээн кылашташкаш, аргар-кошкарларның, чуңма-телерниң таптай базып кааны, оът-үнүш чок черлеп чоруп кааннар. Улуг эвес бүүрелчинге чоокшулап келгеш, даштар аразында шоолуг эскертинмес кокпалааш, чер адаанда шулураан дамырак барын эскергеннер. Ыйгыл дүжүлгекке олар кээрге, дамырак оон агып баткаш, ынаар СКАЧАТЬ