Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3. Мусагит Хабибуллин

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ бугай инде. Юлбасарларын тыйсын кенәз, илче агай. Болгарда әнә бер сәүдәгәрне дә талаганнары юк. Бездә тәртип, саклыйбыз.

      – Ачлык, олуг хан, ачлык шул көнгә калдырды. Ач кешенең ачуы яман, диләр бит.

      – Игенчедән күпме ясак җыя кенәз?

      – Биш өлештән берен, олуг хан.

      – Ә мин, кадерле илче, ун өлештән берен җыям. Салымны сала белмәсәң, чынлап та ач калуың бар. Аннары, кенәз бик күп гаскәр тота, ә гаскәриләрне ашатырга кирәк, һәммәсенә дә акчалата бирергә.

      – Киңәшең өчен рәхмәт, олуг хан. Ләкин мин Владимир тәхетендә утырмыйм шул.

      – Ачулану түгел бу, Якимкә агай, үртәү дә түгел… Үзем дә салымны биш өлештән җыярга җыенам әле. Керем аз. Сәүдәгәрләр дә узынды, тауварларын яшереп саталар, тарханнарым моңа күз йома, йә булмаса, кул очына ала. Ә бу хәл казнага бик күп зыян китерә. Хакмы-түгелме, Якимкә агай, Казанга да күз салгансың икән дип ишеттем. Имеш, урам суктыра башлагансың, әмир Хаҗи ризалыгын биргән.

      – Күз салырга картайдым инде, олуг хан. Казанга күз салучы – энем Афанасий. Булдым мин ул калада. Урыны уңай, җиде юл чатында дияргә була. Мәрхүм Сәлим ханның югалган кызы да анда икән. Кала остасында кияүдә. Малайкае бар. Гүзәл, гүзәл, баласы белән күрдем дә үзен, Мәрьям анага охшатып куйдым. Ходай бирсә бирер икән гүзәллекне кешегә, атна-ун көн буена йөз-кыяфәте күз алдымнан китмәде. Кызлар чибәрлеге – адәмнән, хатыннар гүзәллеге – Ходайдан, диләр бит, хак икән.

      – Язмыш, язмыш, Якимкә агай. Әнә шулай колчурага кияүгә чыкты да куйды.

      – Бер дә колчура катынына охшамаган ул, олуг хан. Бәхете йөзенә үк бәреп чыккан, шат, елмая. Ни, мин ул Дәүран останың атасы белән таныш идем бит. Владимирга килеп, чиркәү салып киткән иде. Алтын куллы иде мәрхүм, улы да каланы яңарта. Әмир Хаҗиның сарае бер дә олуг ханныкыннан ким түгел. Барысын да килештереп эшли. Кәрвансарай суктырырга сызымнарны аңа эшләргә бирдем әле. Риза булды. Афанасий тырышты инде, ул алдан йөрде.

      – Йә, дөнья хәлләрен куеп торыйк, Якимкә агай. Үзең нинди йомыш белән килдең?

      – Һә, иң әүвәл, олуг хан, сиңа кенәз бүләкләрен тапшырырга рөхсәт ит. – Яким Күчтем бармак шартлатты, шундук ишек артында торган хезмәтчеләре, кенәз бүләкләрен күтәреп, тәхет ягына керә башладылар. – Олуг кенәз бүләкләре, олуг хан.

      Хан алдына кеш тиреләре, затлы туннар, ике-өч тәпән бал, күзне камаштырырлык ак киндер тукыма төргәкләре өелде.

      – Рәхмәт, рәхмәт яусын, илче, – диде Илһам хан һәм ялчыларына бүләкләрне алып китәргә кушты: – Болгар да буш итмәс, илче. Иртәгә үк утыз-кырык көймә икмәк Ульдәмиргә юл алыр.

      – Аллаһы Тәгалә ярлыкый гына күрсен, олуг хан, – дип, илче Яким Күчтем ханга баш иде, чукынып алды.

      Илһам хан әмере белән түр яктан агач тәпән белән кымыз күтәреп керделәр. Илче Якимгә кымызны хан үзе салып бирде.

      – Синең белән күптән очрашасым килгән иде, Якимкә агай, – диде ул, кечкенә өстәл янына кунагын дәшеп. – Син— күпне күргән кеше. Болгарга юл башың Казаннан башлаган өчен дә үпкә СКАЧАТЬ