Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2. Мусагит Хабибуллин

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ бәрелеп тора башлады. Керә-керүгә, Батбай илхан түргә узды, икесе белән дә кул биреп күреште. Аннары каравыш кыз китереп куйган чүлмәктән кымыз коеп эчте. Көчленеке замана дипме, өлкән углан һәрчак югарырак утырырга тырыша иде. Хәер, бу табигый иде – ул өлкән углан, аңа кайчан да булса бер олуг хан буласы. Дөрес, өлкән углан олуг хан булсын өчен, аксакалларның ризалыгы кирәк. Әмма моны төптәңре үз өстенә алыр иде. Аспарух илхан кебек акыллырак булса, белеклерәк булса өлкән углан, мөгаен, бүген үк тәхеттә утырыр иде инде. Мәгәр Батбайга Тәңре көчне күбрәк биреп, акылны кимрәк иткән, кызганган. Хәер, олуг хан Кубрат кебек үк акыллы булырга тиеш түгел, иң әүвәл ул төптәңре кулында уенчык булсын. Шул ук вакытта Аспарух илханга да каршы түгел иде төптәңре. Бераз кырысрак, дөнья хәлләрен күп сөйләргә яратмаган Аспарух та аның сүзеннән чыкмас. Илханнарның төптәңрегә хөрмәтләре зур. Балкыр да үз урынында дәрәҗәле илхан, икенче углан Кодрак та. Кодрак илханны Кубрат хан чит илләрдән дә кайтармый, рәтләп күзгә дә күрсәткәне юк. Ни өчен булыр икән?.. Әллә соң нәкъ менә шул илханның тәхеткә утыруыннан куркамы олуг хан? Төпчек илхан Аслан турында уйлыйсы да килмәде төптәңренең. Ул күптән инде император колына әверелгәндер, төпчек илханның хәзер язмышын бары тик император хәл итәчәк. Болгарны тәмам кул астына җыйгач, император, бәлкем, илхан Асланны Болгар тәхетенә утыртыр. Анда инде Бөек Болгар булмас, Бөек Болгар империянең бер өлкәсенә әверелер. Менә шуны булдырмаска кирәк төптәңрегә. Ә моны булдырмау өчен беренче чиратта чиркәүне җимерергә.

      Бертуган илханнар янәшәдән утырдылар да орыш уеннары турында сөйләшә башладылар, гүя алар янында төптәңре бөтенләй юк та иде.

      – Угланнар, атагыз Кубрат хан картайды, – дип сузыбрак башлады төптәңре. – Әйе, олуг хан картайды. Бүген төнлә минем төшемә керде. Тәңре төшкән икән. Тәңре миңа: «Олуг ханны үзем белән алам, Бөек Болгар тәхетенә олуг хан сайла, төптәңре Ирсан», – диде. «Кайсысын?» – дип сорадым… Аңлашмый калдым, кисәк кенә юкка чыкты. Колагыма чалынганы шул булды: «Чиркәүне җимергәне», – диде. Иртәгә чиркәүнең ишекләре ачылачак, илханнар! – Төптәңре илханнарга сиздерми генә күз төшереп алды, дикъкать белән тыңлыйлар иде. – Кайсыгыз кыла бу изге эшне, шул утырыр олуг хан тәхетенә.

      Илханнар күзгә-күз карашып алдылар, икесе дә күзләрен идәнгә төшерделәр. Аталары Кубрат ханның ачуы яман, ни сөйли бу төптәңре? Кеше ишетсә?.. Атасы янында шымчы өстенә шымчы… Әллә соң төптәңре дә… Бу хәлне ишетсә, аталары кичермәс, икесен дә, ике ат койрыгына тагып, далага чыгарып җибәрер. Илханнарга уйланырлык иде, төптәңре аларны ашыктырмады. Ул белә иде: һәр ир-егетнең күңелендә йөгәнле ат булыр.

      Бу мәлдә илханнарның миләрен көйдергән нәрсә «Нигә аларны гына сыный?» дигән сорау иде. Кодрак илхан кайда?.. Чит илдә. Булсын да ди. Балкыр илхан Фанәгүрдә ич, нигә аны да чакыртмаган төптәңре?..

      Төптәңре көтте. Шул арада ул бер фикергә килде. Олуг хан тәхетенә Батбайны утыртырга. Күрде бит, сизде бит, Аспарух илхан бөтенләй югалып калды. «Батбай илхан!» СКАЧАТЬ