1 Recce. Alexander Strachan

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ hy oor die Swartvlei-meer vlieg, sien hy sowaar deur die venster hoe die manne steeds onverpoos na die suurstofduikstel soek.

      Dag ná dag soek hulle, maar dis vergeefs, hulle kry niks nie. Die twee vlootduikers wys hulle hoe om toue te span en die soektog stelselmatig uit te voer. Snags slaap hulle in ’n woonwapark en leef van blikkieskos: boeliebief, groente en blikke en blikke ertjies. Hul sakgeld raak vinnig op want daar is nou geen vis of sinkers wat hulle kan verkoop nie. Fires raak by die dag al hoe stiller. Hy is skielik die ongewildste lid in die groep en die ander wil in elk geval nie juis met hom praat nie.

      Die hele week word daar gesoek en voor die laaste duik die Vrydagmiddag is die suurstofduikstel steeds nie gevind nie. Nou speel Breytenbach ’n ander kaart: “Julle gaan seker nou almal met vakansie en ek moet alleen agterbly om julle gemors reg te maak!” Hierop vra hy vrywilligers om saam met hom gedurende die vakansie te duik. Koos Moorcroft, Kenaas Conradie, Dewald de Beer, Jimmy Oberholzer, Fires en Dave Tippett willig in om saam met hom die soektog voort te sit. Hulle het in elk geval nie geld gehad vir ’n vakansie nie. Die spesialemagte-soldate het daardie dae nie veel verdien nie en ook nie die toelaes van vandag ontvang nie.

      Die Vrydagmiddag laat word daar vir die laaste keer die dag geduik. Tydens hierdie desperate poging sien Koos ’n stukkie rubber in die water langs die swemlyn. Toe hy dit van naderby bekyk, sien hy dat dit inderdaad die toestel se suurstofmondstuk is. Hy duik dadelik af, voel oral om hom rond en vat tot sy eie ongeloof die suurstofduikstel raak! Toe hy daarmee na die oppervlak kom en die manne dit sien, was hul verligting onbeskryfbaar.

      Soms het dinge tydens operasies ook skeefgeloop, en in een geval was dit tot die Recces se groot verligting. BOSS het inligting bekom dat ’n Noorse skip ’n vrag myne en plofstofstelsels Tanzanië toe neem. Daar word die besending afgelaai en dan per konvooi na Mosambiek en Rhodesië gebring. Dit was een van die roetes wat gebruik is om ammunisie by die Front vir die bevryding van Mosambiek (Frelimo) te kry.

      Die Suid-Afrikaners het geweet wanneer die skip in Durban se hawe sou vasmeer. Breytenbach, Trevor, Koos en Kenaas kry opdrag om myne op die skip te plant. ’n Deskundige van BOSS het die myne vir hulle voorberei. Dit was nog van die ou soort magnetiese myne wat met verouderde vertragingsmeganismes gewerk het. Die span is vanaf Salisbury-eiland in die hawe met ’n balsak (’n sak waarin troepe hul uitrusting pak) vol myne na die skip waar hulle dit teen die romp geplant het.

      Die skip sou dieselfde aand nog vertrek en die myne is gestel om af te gaan sodra die skip op die oop see was. Wat hulle nie geweet het nie, was dat die skeepskaptein by die hawemeester toestemming gekry het om nog ’n dag oor te staan. Toe die sabotasiespan dit hoor, was dit te laat om iets aan die saak te doen – die myne kon nie afgehaal word nie omdat dit klaar geaktiveer was. Dit het ’n baie lang nag geword met die wete dat die Durbanse hawe met al sy brandstoftenks inderdaad ’n kruitvat was wat gewag het om te ontplof.

      Tot hul verligting het niks gebeur nie en die skip het die volgende dag uitgevaar. Daar is aangeneem dat die vertragingsmeganismes dalk nie gewerk het nie of dat die myne afgegly en op die hawebodem beland het. Dit kon ook wees dat die skip met al die myne uitgevaar het en dat dit iewers in die oseaan afgespoel is. Tot vandag toe bly dit ’n raaisel wat met die myne gebeur het.

      Hierdie poging van kmdt Jan Breytenbach en sy span Recces was nietemin die eerste Suid-Afrikaanse operasionele duikoperasie, al was dit op eie bodem uitgevoer.

      Hul eerste sabotasietaak buite die land het in 1972 plaasgevind. Daar is op regeringsvlak besluit dat die bewind van pres Julius Nyerere van Tanzanië gedestabiliseer moet word omdat hy opleidingsgeriewe aan Frelimo beskikbaar gestel het. Dié geriewe het tot die eskalering van die guerrillaoorlog in Mosambiek bygedra, is gemeen. Die plan was om oproer in Tanzanië aan te wakker met ’n reeks sabotasiepogings.8 Daar is aangeneem dat die Tanzaniërs enige sabotasiedaad aan Nyerere se teenstander, Oscar Kambona, ’n voormalige nie-Marxistiese kabinetslid, sou toeskryf.

      Die Recces sou die taak uitvoer en die hoofstad, Dar es Salaam, is as eerste teiken gekies. Iewers langs die pad sou die span aan boord van ’n duikboot gaan wat reeds uit Simonstad vertrek het. Die duikboot sou hulle dan tot naby die teiken neem. In die donker sou hulle met kajakke na die strand roei en die stad te voet infiltreer. Bepaalde teikens is geïdentifiseer waarop hulle kleefmyne moes plant met vertragingsmeganismes. Daarna moes hulle na die strand terugkeer en met die kajakke na ’n afgespreekte punt (RV) roei waar die duikboot hulle sou oppik.

      Breytenbach het vyf manne gekies om die opdrag saam met hom uit te voer: Trevor, Kenaas, Koos en die twee vlootlede wat die vorige Desember saam met hulle by die Swartvlei-meer geduik het, Ken Brewin en Willie Dewey. Die Recce-operateurs het niks van seewaartse operasies geweet nie en het dus eers vier maande seeopleiding gedoen.

      Hulle het die boek Cockleshell Heroes van CE Lucas Phillips en HG Hasler as riglyn gebruik. Die boek handel oor ’n soortgelyke strooptog wat deur die Britse kommando’s gedurende die Tweede Wêreldoorlog vanaf ’n duikboot gedoen is. Breytenbach-hulle het egter ’n praktiese probleem: die groep het geen kajakke nie. Koos se pa kom toe tot hul redding deur drie Klepper-kajakke (’n opvoubare soort kano) uit Duitsland te bestel vir die voorgenome operasie. James Moorcroft het baie goeie kontak met die Duitsers gehad en die Kleppers is op klandestiene wyse die land ingebring.

      Streng sekerheid is deurentyd tydens die groep se opleiding gehandhaaf en niemand behalwe Breytenbach het geweet waar die operasie sou plaasvind nie. Die spesialemagte het altyd dekstories – wat op die hoogste vlak beplan en gekoördineer is – gebruik om die ware aard en plek van ’n operasie te verbloem.

      Die span sou van Pretoria met ’n Skymaster na die Mosambiekse kus vlieg waar ’n Portugese fregat (’n klein, vinnige oorlogskip) hulle sou oppik. Breytenbach het die groep ingelig oor die teiken en taak op hande. Kenaas (hul springstofdeskundige) het die ladings voorberei en elkeen in die groep het presies geweet wat hy moet doen en hoe die taak uitgevoer moes word.

      Met hul aankoms by Nkala aan die Mosambiekse kus vind hulle dat die Portugese fregat nie opgedaag het nie – dit wag in Beira. Hulle vlieg toe na Beira waar hulle aan boord van die fregat gaan. Op die diepsee het die fregat kontak gemaak met die duikboot Emily Hobhouse (S-98) met kdr Woody Woodburne as kaptein en hulle het aan boord gegaan.

      Die span sou 20 km van die teiken afgelaai word omdat die Hoof van die Vloot, v-adm Johnson, besorg was dat die lewende koraalriwwe in die omgewing van die hawe die duikboot kon beskadig. Breytenbach het heftig beswaar gemaak, waarop Woodburne onderneem het om hulle in die geheim veel nader aan die strand af te laai.

      Die sesman-span het hul drie Klepper-kajakke op die duikboot se dek aanmekaar gesit en al hul uitrusting en springstof binne-in gelaai. Om 20:00 is hulle toe sowat 14 km van die kus afgelaai. In die verte kon hulle Dar es Salaam se liggies sien. Die groep was baie gespanne, veral omdat dit die eerste keer was dat hulle so ’n operasie aangepak het.

      Elke spanlid was gewapen met ’n AK47 met slegs een magasyn. Koos en Trevor het as noodmaatreël ’n seilsakkie met ’n paar ekstra patrone aan die been vasgegespe. Almal het siviele drag aangehad vir ingeval hulle op land in iemand sou vasloop. Dit sou hulle help om hul teenwoordigheid met ’n liegstorie te verklaar.

      Die matrose het gehelp om die Kleppers met toue teen die duikbootromp stabiel te hou terwyl die span inklim. Dit was moeilik omdat die Kleppers maklik kon omslaan, veral in rowwe seetoestande. Gelukkig was die see daardie aand betreklik kalm en alles het vlot verloop. Die matrose het die toue laat los en die duikboot het onder die water verdwyn. Nou was die span op hulself aangewese. Om hulle was dit doodstil met net die water wat teen die Kleppers klots.

      Hulle het gereken dat hulle in die gunstige weersomstandighede teen 6 km per uur sou kon roei en die Tanzaniese kus in 2½ uur kon bereik. Koos onthou dat daar op daardie oomblik ’n groot kalmte oor hom gekom het, waarskynlik omdat hulle alles so СКАЧАТЬ