Die beste verhale en humor van Herman Charles Bosman. Herman Charles Bosman

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ die kaffer aan die einde van die gesprek na iets in die verte wys, en dat ons veldkornet dan groot moeite doen om in die rigting te ry wat die kaffer se vinger aangedui het.

      Ons verstaan toe natuurlik waaroor dit als gaan. Ons veldkornet is ’n jong kêrel, en hy is skaam om ons te laat agterkom dat hy nie die pad na Mafeking ken nie.

      Uiteraard het ons daarna nie meer soveel vertroue in ons veldkornet nie.

      ’n Paar dae later kom ons op Mafeking aan. Ons bring ’n lang tyd daar deur, totdat die Engelse troepe aankom om die plek te bevry. Toe is ons daar weg. En sommer vinnig ook. Die Engelse troepe bring ’n groot klomp grofgeskut met hulle saam. En as ons moeite gehad het om die pad na Mafeking te kry, het ons geen moeite om die pad uit Mafeking te kry nie. En hierdie keer het ons veldkornet ook nie kaffers nodig om met hulle vingers te wys waarheen ons moet ry nie. Selfs al lê ons ’n groot deel van die pad in die nag af.

      Lank daarná gesels ek met ’n Engelsman hieroor. Hy sê dit gee hom ’n aardige gevoel om die ander kant van Mafeking se storie te hoor. Hy vertel daar was groot gejubel in Engeland toe Mafeking bevry word, en dis vreemd om aan die ander kant van die storie te dink – aan ’n verslane land en versplinterde troepe wat deur die donker aanstrompel.

      Ek onthou baie dinge wat op pad terug van Mafeking gebeur het. Daar is geen maan nie. Af en toe verlig die sterre die gewere en verskrikte perde en desperate manskappe in die pad. Die veld sidder van die hoefslae van verblufte kommando’s. Die sterre kyk af op somber tonele van ’n volk se ondergang; op die lope van mausers wat die Transvaal vir die eerste keer gefaal het.

      As ’n burger van die Republiek weet ek wat my plig is. En dit is om so ver moontlik weg te kom van die plek waar ek laas die Engelse artillerie in die lig van die sakkende son gesien het. Die ander burgers ken ook hulle plig. Ons kommandante en veldkornette het nie nodig om baie bevele te gee nie. Nietemin, al ry ek baie vinnig, is daar ’n jong man wat nog vinniger ry. Hy bly heeltyd voor my. Hy ry soos ’n burger behoort te ry wanneer daar dalk dwaalkoeëls kan wees, met sy kop baie laag en met sy arms amper om die perd se nek.

      Dit is Stephanus, Floris van Barnevelt se jong seun.

      Daar is heelwat murmurering en ontevredenheid, heelwat later, toe ons leiers ’n poging begin aanwend om die kommando’s weer tot orde te roep. Op die ou end slaag hulle daarin om ons tot stilstand te bring. Maar die meeste van ons voel dis ’n dwase ding om te doen. Veral aangesien daar steeds oral skietery aan die gang is, op lukrake wyse, en ons nie kan sê hoe ver die Engelse ons in die donker agtervolg het nie. Buitendien, die kommando’s het in soveel rigtings uiteengespat dat dit onmoontlik lyk om hulle weer bymekaar te kry voor die oorlog verby is. Ek en Stephanus klim uit die saal en bly by ons perde staan. Dis nie lank nie of daar is ’n groot klomp manne om ons. Hulle gestaltes is vreemd en skimagtig in die sterlig. Party staan by hulle perde. Ander sit op die gras langs die pad. “Vas staan, burgers, vas staan,” kom die bevel van ons offisiere. En die hele tyd hoor ons steeds geluide wat baie na liddiet klink. Dit voel dwaas om daar te wag.

      “Die volgende wat hulle sal wil hê, is dat ons moet teruggaan Mafeking toe,” sê Stephanus. “Dalk het ons kommandant sy twaksak daar vergeet.”

      Party van ons lag oor hierdie opmerking, maar Floris, wat steeds op sy perd sit, sê Stephanus behoort hom te skaam om sulke dinge te sê. Van wat ons van Floris in die skemerdonkerte kan uitmaak, lyk hy nogal indrukwekkend, regop in die saal, met die sterre wat sy baard en geweer verlig.

      “As die veldkornet my aansê om terug te gaan Mafeking toe,” sê Floris, “sal ek teruggaan.”

      “Dis hoe ’n burger moet praat,” sê die veldkornet, gevlei. Want hy het min gesag oor sedert ons uitgevind het waaroor hy met die kaffers gepraat het.

      “Ek sal vir niemand teruggaan Mafeking toe nie,” antwoord Stephanus, “behalwe miskien om my aan die Engelse oor te gee.”

      “Ons kan jou skiet as jy so iets doen,” sê die veldkornet. “Dis teen die krygswet.”

      “Ek wens ek het iets van die krygswet geweet,” antwoord Stephanus. “Dan sou ek ’n vredesooreenkoms tussen Stephanus van Barnevelt en Engeland opgetrek het.”

      Party van die manne lag weer. Maar Floris skud sy kop meewarig. Hy sê die Van Barnevelts het dapper teen Spanje geveg in ’n oorlog wat tagtig jaar geduur het.

      Meteens klink ’n skerp geratel van geweervuur uit die donker op, en ons manne begin weer onrustig raak. Maar die geluid van geweervuur laat Stephanus ’n besluit neem. Hy spring vinnig op sy perd.

      “Ek gaan terug,” sê hy, “ek gaan my aan die Engelse oorgee.”

      “Nee, moenie gaan nie,” roep die veldkornet halfhartig, “of wag ten minste tot moreoggend. Hulle kan jou maklik per ongeluk in die donker skiet.” Soos ek gesê het, die veldkornet het min gesag gehad.

      Twee dae gaan verby voordat ons weer vir Floris van Barnevelt sien. Hy is in ’n uitgeputte en gekwelde toestand, en sê dit was baie moeilik vir hom om sy pad na ons toe terug te vind.

      “Jy moes die kaffers gevra het,” sê een van ons en lag. “Al die kaffers ken ons veldkornet.”

      Maar Floris praat nie oor wat daardie nag gebeur het toe ons hom in die sterlig sien uitry het agter sy seun aan nie, terwyl hy vir hom skree om ’n man te wees en vir sy land te veg. Floris noem ook nie weer Stephanus se naam nie, sy seun wat dit nie werd is om ’n Van Barnevelt te wees nie.

      Daarna gaan ons uitmekaar. Ons veldkornet is die eerste om ge­vange geneem te word. En ek het dikwels gedink hy voel seker baie alleen op St. Helena. Want daar was geen kaffers vir wie hy die pad uit die doringdraadkamp kon vra nie.

      Toe kom ons leiers uiteindelik op Vereeniging byeen, en vrede word verklaar. En ons keer terug na ons plase, verlig dat die oorlog verby is, maar met swaar harte, wetend dat dit alles verniet was en dat die Vierkleur nie weer oor Transvaal sal wapper nie.

      En Floris van Barnevelt sit die afdruk van sy familiestamboom wat hy regdeur die oorlog in sy knapsak saamgedra het, terug op sy plek teen die voorkamermuur. Toe kom daar ’n nuwe skoolmeester na hierdie deel van die Marico, en ná ’n lang gesprek met Floris, skryf die meester agter Stephanus se naam, tussen twee krom strepies, die twee woorde wat jy nou nog daar kan lees: “Obiit Mafeking”.

      As jy dus enige persoon hier rond vra wat “obiit” beteken, sal hy jou dadelik kan sê dat dit ’n uitheemse woord is, en dat dit beteken om na die Engelse toe te ry met jou mauser in die lug en ’n wit vlag aan die loop vasgebind.

      Maar dis eers lank daarna dat Floris van Barnevelt sy storie begin vertel.

      En toe steur niemand hulle aan hom nie. En hulle wil nie toelaat dat hy vir die Drogevlei-skoolkomitee benoem word nie omdat ’n man wat sulke onverantwoordelike dinge sê, sekerlik nie reg in sy kop kan wees nie.

      Maar ek weet dat Floris ’n goeie storie het, en al wat fout is daarmee, is dat hy dit sleg vertel. Hy noem die Drogevlei-skoolkomitee te gou. En hy klop die as op die verkeerde plek uit sy pyp. En hy hou aan om daardie deel van die storie te vertel wat hy eintlik moet uitlaat.

      STERLIG OP DIE VELD

      DIT WAS ’N KOUE NAG (sê oom Schalk Lourens), die sterre het geskyn met daardie ysige soort lig wat jy party oggende op nat gras sien, wanneer jy vergeet dis winter, en jy staan per abuis vroeg op. Die wind was soos ’n meisie wat snikkend haar storie van verraad aan die sterre vertel.

      Ek СКАЧАТЬ