Название: Fabryka Absolutu
Автор: Karel Čapek
Издательство: Public Domain
Жанр: Зарубежная классика
isbn:
isbn:
1
„Gazeta Ludowa” – w oryginale i dalej w tekście: „Lidové noviny”, czeski dziennik wychodzący w latach 1893–1952, reaktywowany w 1987 i wychodzący nadal w XXI w. Na początku XX w. wśród jego redaktorów byli m.in. Karel Čapek i jego brat Josef Čapek (1887–1945). [przypis edytorski]
2
Brzewnów, czes. Břevnov – dziś dzielnica Pragi, w czasie powstawania Fabryki Absolutu miasteczko pod Pragą. [przypis edytorski]
3
psunabudesowy – przymiotnik utworzony od określenia rzeczy mało wartej, według którego nadaje się ona tylko psu na budę. W oryginale czeskim w tym miejscu: usmolený. [przypis edytorski]
4
karburator – nazwa ta, jaką inżynier Marek dał swemu atomowemu kotłowi, jest zupełnie nieprawidłowa. Jest to jeden z pożałowania godnych następstw tego, że technicy nie uczą się łaciny. Lepszą nazwą byłby komburator, atomkettle, carbowatt, disgregator, motor M. Bondymover, Hylergon, Molekularstoffzersetzungskraftrad, E. W. i inne podobne nazwy, które były później proponowane. Przyjęła się, oczywiście, nazwa najmniej właściwa. [przypis autorski]
5
patrzajmyż – dziś raczej: patrzmy (1 os. lm. tr.rozkaz.); na końcu wyrazu dodana została partykuła wzmacniająca -ż. [przypis edytorski]
6
skroś – przez, poprzez. [przypis edytorski]
7
oddziaływa – dziś częstsza forma 3 os. lp. cz. ter.: oddziałuje. [przypis edytorski]
8
fosgen – COCl2, silnie trujący gaz, powstający z reakcji tlenku węgla z chlorem, wykorzystywany w produkcji barwników i tworzyw sztucznych; w czasie I wojny najczęściej używany gaz bojowy. [przypis edytorski]
9
residuum a. rezyduum (łac. residuum: pozostałość) – tu termin używany w geologii: to, co pozostaje po wypłukaniu łatwiejszych do usunięcia frakcji osadu, gleby albo skały. [przypis edytorski]
10
prawo Mariotta, właśc. prawo Boyle'a-Mariotte'a – prawo dotyczące własności substancji w stanie gazowym (w pełni prawdziwe tylko dla gazu doskonałego): W stałej temperaturze objętość danej masy gazu jest odwrotnie proporcjonalna do jego ciśnienia. Prawo to sformułowali niezależnie od siebie dwaj uczeni, Robert Boyle (1627–1691) i Edme Mariotte (1620–1684). [przypis edytorski]
11
imunizować – uodpornić. [przypis edytorski]
12
Krejczy – nazwisko to nosiło (lub nosi) wielu wybitnych Czechów, w czasach powstawania Fabryki Absolutu mogli to być m.in.: František Krejčí (1858–1934), psycholog, filozof i polityk; František Václav Krejčí (1867–1941), pisarz, dziennikarz i polityk; Jan Krejčí (1868–1942), językoznawca, rektor uniwersytetu Masaryka. [przypis edytorski]
13
Herbert Spencer (1820–1903) – ang. filozof i socjolog. [przypis edytorski]
14
Ernst Haeckel (1834–1919) – niem. filozof i biolog, zwolennik darwinizmu. [przypis edytorski]
15
Quido Maria Vyskočil (właśc. Antonín Ludvík Vyskočil; 1881–1969) – czeski pisarz, poeta, bibliotekoznawca i scenarzysta filmowy, autor licznych dzieł literackich, z których najbardziej znane są utwory inspirowane legendami z folkloru górników z jego rodzinnego Příbramia, Stříbrné město (1910) i Šachta (1927). [przypis edytorski]
16
Wysoczany – miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r. [przypis edytorski]
17
Wokowice, czes. Vokovice – miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r., dziś dzielnica Pragi. [przypis edytorski]
18
Kosirze, czes. Košíře – miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r., dziś dzielnica Pragi. [przypis edytorski]
19
Dejwice – miejscowość w 1922 r. włączona w obręb Pragi. [przypis edytorski]
20
Pankrac – część Pragi, leży w dzielnicy Nusle, na południe od centrum. Nazwa pochodzi od patrona miejscowego kościoła, św. Pankracego. [przypis edytorski]
21
siła końska (daw.) – tu: koń parowy a. koń mechaniczny, jednostka mocy, powstała z potrzeby porównania mocy nowo tworzonych w XIX w. maszyn do mocy koni pociągowych: maszyna o mocy 1 konia parowego, działająca całą dobę, miała zastąpić 3 konie, pracujące po 8 godzin każdy. Dlatego 1 koń mechaniczny stanowi równowartość 75 kgfm/s (kilogramometrów na sekundę), czyli ok. 735,5 W (Wat). [przypis edytorski]
22
Sazawa – rzeka w Czechach, prawy dopływ Wełtawy. [przypis edytorski]
23
bagrownica – pogłębiarka. [przypis edytorski]
1
2