Kordian. Juliusz Słowacki
Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу Kordian - Juliusz Słowacki страница 2

Название: Kordian

Автор: Juliusz Słowacki

Издательство: Public Domain

Жанр: Зарубежная драматургия

Серия:

isbn:

isbn:

СКАЧАТЬ granitów,

      Porósł mchem kwiatów i lasów;

      Potem wydał robaki, co mu łono toczą

      I myślą.

      Biada im! jeśli marzeń ziemią nie okryślą,

      Kołem widzenia – biada, jeśli je przekroczą…

      GEHENNA

      Królu, wiek dziewiętnasty uderzył.

      SZATAN

      Astaroth

      Niech liczy lata; może ten, co za obłokiem

      Gromy ciska, chcąc wesprzeć jaki ziemski naród,

      Może wiek który ludziom skrócił jednym rokiem,

      Może ukradł szatanom dzień jeden, godzinę;

      Więc się o nią upomnę u Boga

      Lub buntowną chorągiew rozwinę.

      We mnie i w przyrodzeniu zgwałconym ma wroga.

      ASTAROTH

      Tysiąc ośmset lat wybiło.

      SZATAN

      Więc się koło tortury całe obróciło?

      Każdy ząb jej rozdziera, każda szruba ciśnie.

      Teraz, gdy niebo zabłyśnie,

      Błyskawica trwa dłużej niż te wszystkie lata,

      Zbiegłe męczarnią dla świata;

      A każdy rok jak ślimak sunął się leniwo

      Dla nędzarzy, dla głupich kochanków nadziei;

      A gdy śliną osrebrzył ślad zbiegłej kolei,

      Ślizgał się po niej człowiek pamiątką przerżchliwą10.

      Obłąkani w przeszłości żeglarze

      Brali imię dziejopisów;

      Sztuką ich było pisać wielkie kalendarze,

      Pełne królewskich imion i dat, i napisów.

      Inni myślą ścigali treść myśli,

      Filozofy – głęboko myśleli,

      Aż nad ciemną przepaścią zawiśli,

      Obudzili się, w przepaść spojrzeli

      I zawołali: «Ciemno! ciemno! ciemno!»

      To hosanna dla nas szatanów,

      To śpiew naszych kościelnych organów;

      Kto myślał przez godzinę, jest lub będzie ze mną.

      Wiek, co przyjdzie, ucieszy szatany.

      Mefistofel wchodzi

      MEFISTOFEL

      Nasz szatan prorokuje w cudotwornym stroju,

      Ma płaszcz cały Woltera11 dziełami łatany

      I pióro gęsie Russa12 sterczy na zawoju.

      SZATAN

      Mefistofelu, przyszła do działania pora,

      Wybierz jaką igraszkę wśród ziemskiej czeredy.

      Już nie znajdziesz cichego wśród Niemców doktora13,

      Po szwajcarskich się górach nie snują Manfredy14

      I mnichy długim postem po celach nie chudną.

      Więc obłąkaj jakiego żołnierza.

      MEFISTOFEL

      Trudno!…

      Żołnierz to ryba, która kruczkom nie dowierza

      I ma rozsądek zdrowy, przy takiej latarni

      Obaczy kurzą nogę diabła kusiciela.

      SZATAN

      Samiż tylko rycerze ujdą nam bezkarni15?

      Słuchaj! wśród narodów wiela

      Jednemu się ludowi dzień ogromny zbliża.

      Idź tam, jego rycerze noszą krzywe szable

      Jako księżyc dwurożny, jako rogi diable;

      I rękojeść tych kordów nie ma kształtu krzyża.

      Pomóż im – oni mają walkę rozpoczynać

      Taką, jakąśmy niegdyś z panem niebios wiedli.

      Oni się będą modlić, zabijać, przeklinać.

      Oni na ojców mogiłach usiedli

      I myślą o zemsty godzinie.

      Ten naród się podniesie, zwycięży i zginie;

      Miecze na wrogach połamie,

      A potem wroga myślą zabije,

      Bo myśl jego ogniste ma ramię,

      Ona jak powróz wrogi uwiąże za szyje

      I związanych postawi na takim pręgierzu,

      Że wszystkie ludy wzrokiem dosięgną i plwaniem16.

      MEFISTOFEL

      Królu, niechaj poszukam w diabelskim psałterzu

      Modlitwy na dzień, co się zowie zmartwychwstaniem;

      Zmówię ją za ów naród… Dziś pierwszy dzień wieku,

      Dziś mamy prawo stwarzać królów i nędzarzy

      Na całą rzekę stuletniego cieku.

      Więc temu narodowi stwórzmy dygnitarzy,

      Aby nimi zapychał każdą rządu dziurę.

      A gdy wzrośnie ich potęga,

      Ten naród, jak piękna księga,

      W starą oprawiona skórę,

      Pargaminowym17 świecić będzie czołem.

      SZATAN

      Dobra rada, stańcie kołem,

      Stwarzajmy ludzi do rządu.

      Zawołajcie czarownicy…

      Szatan daje rozkazy, diabli pracują

      Żywioły ziemi i lądu,

      W atmosferowej szklennicy18

      Zamknięte i w jeden zlane,

      Przez chemików połamane;

      Kwasorody, gaz węglowy

      Zlewam w kocioł platynowy;

      Dmijcie, duchy!…

      Gromy biją w kocioł

      W СКАЧАТЬ

<p>10</p>

przerżchliwy – zapewne: pierzchliwy (w niektórych wydaniach występuje tu forma „pierżchliwy”); pierzchliwa pamiątka to pamiątka krótkotrwała, z łatwością pierzchająca, czyli uciekająca, znikająca. [przypis edytorski]

<p>11</p>

Wolter – spolszczone: Voltaire, pseudonim François-Marie Aroueta (1694–1778), fr. pisarza i filozofa epoki oświecenia (autora m.in. powiastki filoz. Kandyd); zwolennika liberalizmu, krytyka wszelkich ideologii, hierarchii kościelnej i zabobonnych wierzeń (uznano go za patrona ateizmu i rewolucji). Voltaire był niezwykle wpływową osobistością swego czasu (korespondował m.in. z carycą Rosji, Katarzyną). [przypis edytorski]

<p>12</p>

Russa – spolszczone nazwisko Jean-Jacquesa Rousseau (1712–1778), szwajcarskiego pisarza i filozofa (autor Umowy społecznej 1762). Rousseau był krytykiem cywilizacji i postępu, propagował hasło powrotu do natury (jemu zawdzięczamy mit „dobrego dzikusa”), uznawał bezwzględną pierwotną równość między ludźmi, ale też występował przeciw racjonalizmowi i ateizmowi; wszystkie te cechy sprawiają, że uznawano go raczej za patrona romantyzmu (a przede wszystkim poprzedzającego epokę romantyczną sentymentalizmu) niż typowego przedstawiciela Oświecenia. [przypis edytorski]

<p>13</p>

cichego (…) doktora – chodzi o doktora Fausta. Jest to bohater fikcyjny, postać stanowiąca sama w sobie niezwykle płodny motyw w sztuce. Faust to uczony (zarazem filozof, alchemik, przyrodnik), który, zgłębiwszy dostępną człowiekowi wiedzę, doznał rozczarowania, niedosytu i goryczy, co z kolei doprowadziło go do podpisania cyrografu z diabłem. W zamian za diabelską pomoc i usługi zapisał diabłu (występującemu pod imieniem Mefistofelesa) swą duszę. Najbardziej znanym opracowaniem tematu jest dramat Faust Johanna Wolfganga Goethego, cieszący się niebywałą popularnością w okresie romantyzmu. W romantyzmie poza ujęciami literackimi powstały również np. utwory muzyczne inspirowane historią Fausta, jak Symfonia Faustowska Liszta, kantata Berlioza Potępienie Fausta, czy opera Gounoda Faust. Wcześniej motyw podjął Christopher Marlowe (Tragiczna historia doktora Fausta 1588), a później m.in. Thomas Mann (Doktor Faustus 1947). Na wątkach faustowskich oparta jest również powieść Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. W polskiej literaturze motyw ten, nieco strywializowany, pojawia się w legendzie o panu Twardowskim oraz w balladzie Mickiewicza Pani Twardowska. [przypis edytorski]

<p>14</p>

Manfred – tytułowa postać dramatu filozoficznego George'a Gordona Byrona (1788–1824); Manfred odbywa m.in. wędrówkę po Alpach szwajcarskich. [przypis edytorski]

<p>15</p>

Samiż tylko rycerze ujdą nam bezkarni – sens: czy ze wszystkich rodzajów ludzi tylko żołnierzy nie uda się diabłom opętać (ze względu na cechujący ich zdrowy rozsądek). [przypis edytorski]

<p>16</p>

plwanie – opluwanie, plucie. [przypis edytorski]

<p>17</p>

pargaminowy – pergaminowy, tzn. przypominający kartę księgi, a zarazem czoło starca. [przypis edytorski]

<p>18</p>

szklennica – szklanica, szklanka. [przypis edytorski]