1941. Rok, w którym Niemcy przegrały wojnę. Andrew Nagorski

Чтение книги онлайн.

      1

      Szalona logika

      1 stycznia 1941 r. Iwan Majski, długoletni radziecki ambasador w Londynie, który często irytował, ale i intrygował swych brytyjskich gospodarzy, poczynił śmiałe przewidywanie. „Ten rok będzie decydującym rokiem wojny”, pisał w swym dzienniku. „Hitler musi dokonać ogromnego wysiłku (zapewne wiosną lub latem) celem zakończenia wojny w tym roku… oczywiście swoim zwycięstwem”. Dodał, że przeciągnięcie się wojny na rok 1942 byłoby „katastrofalne”, ponieważ do tego czasu brytyjska i amerykańska produkcja wojenna osiągnie maksymalny poziom, a anglo-amerykańscy sojusznicy „będą w stanie po prostu zasypać Niemcy bombami i pociskami”. Dlatego też Hitler musiał wyprowadzić „ostateczny, decydujący, nokautujący cios” w roku 1941. Choć Majski pisał dziennik po rosyjsku, wstawiał celem podkreślenia słowa angielskie – jak to było w przypadku „ogromnego wysiłku” i „nokautującego ciosu”.

      „Gdzie jednak? W jakim kierunku?”, zastanawiał się. „Sądzę, że zostanie skierowany przeciwko Anglii, ponieważ cios w którąkolwiek inną stronę nie może wywrzeć decydującego efektu”²².

      Majski miał rację w pierwszej części swego przewidywania. Rok 1941 miał się okazać decydującym rokiem wojny. Radziecki dyplomata jednak mylnie przewidywał kierunek kolejnego ciosu Hitlera. Tak jak jego szef Józef Stalin, nie chciał uwierzyć w coraz większą liczbę dowodów na to, że Niemcy planują najazd na Związek Radziecki.

      Była to ogromna strategiczna pomyłka, i to bynajmniej nie jedyna. Bieg wydarzeń 1941 r. pokazał, że obaj totalitarni tyrani nie potrafili właściwie ocenić charakteru i toku myślenia swego odpowiednika. Stalin pierwszy wyszedł na durnia, Hitler jednak deptał mu po piętach.

      Ironią historii jest, że ci dwaj przywódcy powinni byli rozumieć się lepiej niż ktokolwiek inny. W końcu – pomimo ideologicznych różnic – mieli bardzo wiele wspólnego: cynizm, przebiegłość i oszałamiającą brutalność. Gdy zawarli swój niesławny pakt o nieagresji – podpisany przez ministrów spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa 23 sierpnia 1939 r. – zdawali sobie sprawę, że zapalają zielone światło dla rozpoczęcia nowej wojny, pozwalając Niemcom uderzyć na Polskę z zachodu 1 września, Armii Czerwonej zaś ze wschodu 17 września. Obaj pragnęli zniszczyć państwo polskie i podzielić się łupami, jednocześnie wiążąc się przeciwko dwóm nowym wspólnym wrogom – Wielkiej Brytanii i Francji.

      Ogłaszając 31 października w mowie przed Radą Najwyższą ZSRR nową erę współpracy między Moskwą a Berlinem, Mołotow oświadczył: „Krótki cios zadany Polsce przez armię niemiecką i późniejszy cios Armii Czerwonej wystarczyły, by zniszczyć tego bękarta traktatu wersalskiego. Teraz Niemcy opowiadają się za pokojem, podczas gdy Wielka Brytania i Francja są za kontynuowaniem wojny. Jak widzimy, role się odwróciły”. Dodał, że jest „nie tylko bezsensem, ale i zbrodnią prowadzić wojnę »celem zniszczenia hitleryzmu« pod fałszywym sztandarem walki o »demokrację«”²³. Później, gdy oba kraje znalazły się w stanie wojny, radzieccy propagandyści udawali oczywiście, że kremlowscy przywódcy nigdy nie wyrażali podobnych przekonań.

      Także biografie Hitlera i Stalina wykazywały wiele podobieństw. Obaj urodzili się z dala od politycznych centrów krajów, w których mieli władać: Hitler w Górnej Austrii, Stalin zaś w Gruzji. Obaj mieli ojców wyznających surową dyscyplinę. Ojciec Stalina był szewcem, zapewne niepiśmiennym. „Niezasłużone i dotkliwe bicie sprawiło, że ten chłopiec stał się tak zawzięty i pozbawiony serca jak jego ojciec”²⁴, wspominał przyjaciel Stalina z lat młodzieńczych. Ojciec Hitlera, który zmarł, gdy Adolf miał zaledwie 13 lat, był porywczym urzędnikiem celnym i również nie wahał się bić swego syna²⁵.

      W tamtych czasach takie metody rodzicielskie były powszechne i wielu chłopców z podobnymi doświadczeniami dorosło i miało normalne życie. W przypadku Hitlera okres błąkania się po śmierci ojca i nieudane próby dostania się na wiedeńską Akademię Sztuk Pięknych miały zapewne większe znaczenie dla umocnienia jego poczucia krzywdy niż jakiekolwiek złe traktowanie w latach chłopięcych. Można jednak powiedzieć, że charakter obu dyktatorów kształtowali początkowo autorytarni ojcowie. W wyniku tego, jak napisał w swej epickiej biografii Stalina generał Dmitrij Wołkogonow, były szef propagandy Armii Czerwonej, powstała osoba pozbawiona „jakiejkolwiek struny ludzkich uczuć”, dla której „obce były (…) litość, wielkoduszność, współczucie”²⁶. Opis ten pasowałby do obu tyranów.

      Obaj doszli też do przywództwa w swych ruchach, apelując do zbiorowego poczucia СКАЧАТЬ