Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Adam Mickiewicz

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ

      Odbiła się, jak od skał, od Moskwy szeregów,

      Które broniły Litwę murami żelaza

      Przed wieścią dla Rosyi straszną jak zaraza.

      Przecież nieraz nowina niby kamień z nieba

      Spadała w Litwę. Nieraz dziad żebrzący chleba,

      Bez ręki lub bez nogi, przyjąwszy jałmużnę,

      Stanął i oczy wkoło obracał ostróżne.

      Gdy nie widział we dworze rosyjskich żołnierzy

      Ani jarmułek, ani czerwonych kołnierzy,

      Wtenczas kim był, wyznawał: był legijonistą,

      Przynosi kości stare na ziemię ojczystą,

      Której już bronić nie mógł... Jak go wtenczas cała

      Rodzina pańska, jak go czeladka ściskała,

      Zanosząc się od płaczu! On za stołem siadał

      I dziwniejsze od baśni historyje gadał.

      On opowiadał, jako jenerał Dąbrowski,

      Z ziemi włoskiej stara się przyciągnąć do Polski,

      Jak on rodaków zbiera na lombardzkim polu;

      Jak Kniaziewicz rozkazy daje z Kapitolu

      I zwycięzca, wydartych potomkom cezarów

      Rzucił w oczy Francuzów sto krwawych sztandarów,

      Jak Jabłonowski zabiegł, aż kędy pieprz rośnie,

      Gdzie się cukier wytapia i gdzie w wiecznej wiośnie

      Pachnące kwitną lasy; z legiją Dunaju

      Tam wódz Murzyny gromi, a wzdycha do kraju.

      Mowy starca krążyły we wsi po kryjomu;

      Chłopiec, co je posłyszał, znikał nagle z domu,

      Lasami i bagnami skradał się tajemnie,

      Ścigany od Moskali, skakał kryć się w Niemnie

      I nurkiem płynął na brzeg Księstwa Warszawskiego,

      Gdzie usłyszał głos miły: «Witaj nam kolego!»

      Lecz nim odszedł, wyskoczył na wzgórek z kamienia

      I Moskalom przez Niemen rzekł: «Do zobaczenia!»

      Tak przekradł się Gorecki, Pac i Obuchowicz,

      Piotrowski, Obolewski, Rożycki, Janowicz,

      Mierzejewscy, Brochocki i Bernatowicze,

      Kupść, Gedymin i inni, których nie policzę:

      Opuszczali rodziców i ziemię kochaną,

      I dobra, które na skarb carski zabierano.

      Czasem do Litwy kwestarz z obcego klasztoru

      Przyszedł, i kiedy bliżej poznał panów dworu,

      Gazetę im pokazał, wyprutą z szkaplerza.

      Tam stała wypisana i liczba żołnierza,

      I nazwisko każdego wodza legijonu,

      I każdego z nich opis zwycięstwa lub zgonu.

      Po wielu latach pierwszy raz miała rodzina

      Wieść o życiu, o chwale i o śmierci syna;

      Brał dom żałobę, ale powiedzieć nie śmiano

      Po kim była żałoba, tylko zgadywano

      W okolicy; i tylko cichy smutek panów,

      Lub cicha radość, była gazetą ziemianów.

      Takim kwestarzem tajnym był Robak podobno:

      Często on z panem Sędzią rozmawiał osobno;

      Po tych rozmowach zawsze jakowaś nowina

      Rozeszła się w sąsiedztwie. Postać bernardyna

      Wydawała, że mnich ten nie zawsze w kapturze

      Chodził i nie w klasztornym zestarzał się murze.

      Miał on nad prawym uchem, nieco wyżej skroni,

      Bliznę, wyciętej skóry na szerokość dłoni,

      I w brodzie ślad niedawny lancy lub postrzału;

      Ran tych nie dostał pewnie przy czytaniu mszału.

      Ale nie tylko groźne wejrzenie i blizny,

      Lecz sam ruch i głos jego miał coś żołnierszczyzny.

      Przy mszy, gdy z wzniesionymi zwracał się rękami

      Od ołtarza do ludu, by mówić: «Pan z wami»,

      To nieraz tak się zręcznie skręcił jednym razem,

      Jakby prawo w tył robił za wodza rozkazem,

      I słowa liturgii takim wyrzekł tonem

      Do ludu, jak oficer stojąc przed szwadronem:

      Postrzegali to chłopcy służący mu do mszy.

      Spraw także politycznych był Robak świadomszy,

      Niźli żywotów świętych; a jeżdżąc po kweście,

      Często zastanawiał się w powiatowym mieście.

      Miał pełno interesów: to listy odbierał,

      Których nigdy przy obcych ludziach nie otwierał,

      To wysyłał posłańców, ale gdzie i po co

      Nie powiadał; częstokroć wymykał się nocą

      Do dworów pańskich, z szlachtą ustawicznie szeptał,

      I okoliczne wioski dokoła wydeptał,

      I w karczmach z wieśniakami rozprawiał niemało,

      A zawsze o tym, co się w cudzych СКАЧАТЬ