Faszyzm. Ostrzeżenie. Madeleine Albright

Чтение книги онлайн.

      PODOBNIE JAK MOSLEY, ŻADEN Z EUROPEJSKICH PRZYWÓDCÓW, którzy próbowali pójść w ślady Mussoliniego lub Hitlera, nie zdołał wspiąć się na szczyt władzy we własnym kraju. W Hiszpanii generał Franco zaprosił faszystowską partię Falanga Hiszpańska do koalicji rządzącej, by wkrótce wchłonąć jej członków w swoje szeregi. Portugalski dyktator Antonio de Oliveira Salazar zaadaptował faszystowską koncepcję władzy autorytarnej, jednak nie odważył się podnieść ręki na Kościół i jego doktrynę. Francuska partia „niebieskich koszul”, Solidarité française, jako jedno z wielu prawicowych ugrupowań funkcjonowała w charakterze sparingpartnera dla lewicy. Ta otwarcie pronazistowska organizacja, która głosiła hasło „Francja dla Francuzów”, została zdelegalizowana przez socjalistyczny rząd w roku 1936. Członkowie Nacjonalistycznej Partii w Islandii, ubrani w szare koszule i opaski ze swastyką na rękawie, ślubowali strzec tożsamości etnicznej Islandczyków oraz krzewili wiarę w wyższość rasy aryjskiej. W wyborach nigdy nie udało im się uzyskać więcej niż jeden procent głosów. Rumuńska armia nie mogła się za to zdecydować czy walczyć, czy też współpracować z faszystowskim Legionem Archanioła Michała – charyzmatycznym ugrupowaniem popieranym głównie przez zubożałą ludność z terenów wiejskich, która oczekiwała wzmocnienia swej tożsamości religijnej, rewolucyjnych zmian w polityce, jak również prześladowań Żydów.

      Tendencje faszystowskie w tych i innych krajach uległy rozproszeniu, a co za tym idzie – marginalizacji. Faszyzm nierzadko wspierało chętne do walki wojsko, jednak budzące się w szeregach radykalnych partii rewolucyjne nastroje tłumiono w zarodku. We Włoszech i w Niemczech dawni kaprale osiągnęli władzę absolutną, podczas gdy w innych krajach najwyższe stanowiska pozostały w rękach generałów oraz polityków z wyższych sfer.

      Jako przypadek szczególny należy potraktować Czechosłowację, która pozostawała pod silnym wpływem Trzeciej Rzeszy. Do pociągu zwanego faszyzm wsiadł były trener gimnastyki, korpulentny Konrad Henlein – polityk bystry, acz krótkowzroczny. Zgodnie z instrukcjami Hitlera za berlińskie pieniądze odgrywał w Czechosłowacji rolę faszystowskiej tuby na użytek zróżnicowanej politycznie niemieckiej mniejszości. Zagraniczni politycy oraz dziennikarze mogli dowiedzieć się od niego niestworzonych historii o brutalnym traktowaniu jego rodaków przez rząd w Pradze. Insynuacje Henleina, dodatkowo nagłaśniane przez nazistów, nie pozostały bez echa. Wielu Europejczyków dało wiarę doniesieniom z Czechosłowacji i, rozumiejąc oburzenie Hitlera, wsparło jego dążenie do interwencji w obronie rodaków.

      Dzień ostatecznego rozrachunku nadchodził wielkimi krokami. Henlein zdjął maskę i pokazał swe prawdziwe nazistowskie oblicze. Jego poplecznicy różnili się od zwolenników Hitlera jedynie kolorem koszul (biały) i wzorem sztandaru (biała tarcza na szkarłatnym tle, bez swastyki). We wrześniu 1938 roku nazistowskie oszustwa weszły w bezpośrednią kolizję z rządami prawa. Zwycięstwo kłamstwa nad prawdą okazało się faktem. Na mocy postanowień układu monachijskiego z roku 1938 Francja oraz Wielka Brytania wyraziły zgodę na aneksję 30 procent terytorium Czechosłowacji wraz z jedną trzecią populacji i ponad połową strategicznych bogactw naturalnych kraju. Niespełna sześć miesięcy później Hitler powrócił po resztę.