Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka. Beata Cytowska

Чтение книги онлайн.

      Określenie strefy najbliższego rozwoju pozwala ustalić nie tylko potencjał rozwojowy dziecka, ale również ułatwia dobór odpowiednich metod stymulacji (to znaczy wskazuje funkcję, jaką powinno pełnić w jego rozwoju dostarczane dziecku doświadczenie).

      G. Gottlieb proponuje wyodrębnić trzy funkcje zewnętrznej stymulacji. Są to:

      Do doświadczeń podtrzymujących rozwój dziecka można zaliczyć na przykład:

      Doświadczenia podtrzymujące rozwój dziecka powinny wspierać jego aktywność zmierzającą do realizacji zadań specyficznych dla danej fazy rozwoju. Dostarczenie mu stymulacji przekraczającej jego obecne osiągnięcia rozwojowe niesie zawsze ryzyko przeciążenia i może utrudniać naturalny przebieg procesu nabierania wprawy.

      Dobrym przykładem stymulacji facylitującej przebieg zmian rozwojowych jest uczenie dziecka – poprzez naśladownictwo – łączenia kilku już istniejących w jego repertuarze prostych schematów (np. obracania, potrząsania i rzucania) w łańcuch czynności wykonywanych na określonym przedmiocie. Poszerza to z jednej strony jego wiedzę o tym przedmiocie, z drugiej zaś – przeciwdziała fiksacji na jednej czynności.

      Uruchomieniu procesu rozwoju sprzyja na przykład prowadzenie treningu słuchowego z dzieckiem, które niedawno zostało zaopatrzone w aparat słuchowy. Bez takiego treningu dziecko z poważnym ubytkiem słuchu nie skorzysta w wystarczającym stopniu z noszonych aparatów.

      Wyniki wielu badań pokazują, że rezultaty stymulacji zewnętrznej są najlepsze wówczas, gdy dziecko zaczyna już sygnalizować swoje zmieniające się potrzeby, ale jednocześnie jego poziom funkcjonowania jest jeszcze na tyle niski, że przez dostarczenie mu odpowiednich treści można zmodyfikować tempo, zakres oraz kierunek rozwoju (por. Eliot, 2003; Gopnik i in., 2004).

      W związku z tym przed opracowaniem indywidualnego programu wspomagania rozwoju należy:

      Konieczne jest również wskazanie tych czynników występujących w środowisku domowym dziecka, które mogą oddziaływać stymulująco lub chroniąco na jego dalszy rozwój. Dotyczy to nie tylko dostosowania warunków mieszkaniowych do specyficznych potrzeb niepełnosprawnego dziecka (np. niewidomego czy niepełnosprawnego ruchowo), ale przede wszystkim: wzorców interakcji pomiędzy dzieckiem a jego rodzicami, preferowanych przez nich sposobów uczenia dziecka, umiejętności budowania wspólnego pola uwagi, kontrolowania jego zachowań i umiejętności stawiania granic itd.

      Wreszcie – konieczna jest dokładna ocena przebiegu rozwoju afektywnego i społecznego dziecka, obejmująca między innymi jego gotowość do kontaktu z opiekunem (dzięki specyficznej wrażliwości percepcyjnej i gotowości do reagowania określonymi wzorcami zachowania, np. przywieraniem, a w późniejszym wieku nieodstępowaniem), wczesne zachowania społeczne (w tym różne formy komunikacji niewerbalnej), zróżnicowanie reakcji wobec znanych i nowych obiektów, zdolność do samouspokajania się, zmienność stanów afektywnych itd.

      Przed rozpoczęciem pracy z dzieckiem należy wiedzieć, jaki jest afektywny sens jego zachowań – innymi słowy, na jakim poziomie, z udziałem jakich afektywnych mechanizmów buduje ono swoje relacje ze światem. Dopiero wtedy bowiem można się zwracać do dziecka w jego języku, nie stresując go i nie wywołując jego negatywizmu, zainteresować je i odnaleźć wspólne pole działania.

      Respektowanie perspektywy rozwojowej dziecka nie tylko określa rodzaj działań, jakie powinno się podejmować, chcąc wspomagać jego rozwój, ale również pozwala określić optymalne dla niego proporcje, częstotliwość i dawki tych oddziaływań. Każde dziecko (niezależnie od stopnia i rodzaju swojej niepełnosprawności) uruchamia bowiem czynnie procesy i mechanizmy rozwojowe.

      Poniżej przytaczam kilka błędów popełnionych wskutek niezrozumienia tego, że to dziecko powinno samo wyznaczyć zakres i treść naszych oddziaływań, a nasza znajomość neuropsychologii, psychologii rozwojowej, poznawczej i behawioryzmu służy jedynie temu, aby maksymalnie dostosować proponowane podczas współdziałania treści do istniejących u niego form.

      Często popełnianym błędem w pracy z dziećmi, które funkcjonują na poziomie noworodka lub niemowlęcia, jest niedostosowanie stymulacji do wydolności ich układu nerwowego. Dziecko funkcjonujące na tak niskim poziomie rozwoju (niezależnie od jego wieku życia) może:

      Takie sytuacje zdarzają się w wypadku stosowania w pracy z dzieckiem głęboko upośledzonym umysłowo (które może funkcjonować na poziomie noworodka) nawet niezbyt intensywnych bodźców, które jednak mogą się mieszać z energią dochodzącą do jego układu nerwowego przez cały dzień. Energia ta zaczyna się akumulować w układzie nerwowym szybciej, niż dziecko jest ją w stanie zagospodarować.

      Inny błąd polega na kontynuowaniu przez nas stymulacji, bez zwracania uwagi na poziom pobudzenia dziecka. Każde dziecko powinno mieć indywidualnie określoną dawkę zajęć, ponieważ niektóre ćwiczenia mogą je nadmiernie aktywizować, a inne – zbyt uspokajać. Ponadto СКАЧАТЬ