Аманжолов Алтай. Өнегелі өмір. Коллектив авторов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ «Қызыл Армия үгітшісінің блокноты» деген басылымның қазақ тіліндегі аудармашы-редакторы болды. Майдандарда шығып жатқан 30-ға жуық қазақша газетке бас-көз болып жүрді. Соғыс біткеннен кейін бір жыл бойы әкемді Бас штабтан босатпай қойды. Мұрағат материалдары бойынша, «Орыстан басқа ұлттар жауынгерлерінің арасындағы саяси тәрбие жұмысының тәжірибесі» атты үлкен еңбек жазуды тапсырған. Әкем 1946 жылы демобилизациямен елге оралды. Елге келісімен бұрынғы докторлық диссертациясын қайта қолға алып, 1948 жылы Мәскеуде қорғады.

      50-жылдардағы саяси науқан да әкемнің жекебасына, істеген еңбегіне салқынын тигізбей қойған жоқ. Оның тіл білімі, әдебиеттану саласындағы еңбектері көп сынға ұшырады. «Қазақ тарихын, жүздерін, руларын зерттеп жатыр» деп айып тағылды. Ол аздай, «әкесі Аманжол бай болған» деп сөз тудырып, елге тыңшылар жіберіп, малшы-еңбеккерлерден сұрап, ілік іздеді. Партиядан шығарып тастау да көзделді. Бірақ әкем оған мойыған жоқ. Әр кезде өзінің ғылыми ойларын ашық айтып, дәлелдей алды.

      Сол кезде өзімен қатарлас адамдардың басына күн туып тұрғанда да, әкем оларға қол ұшын беруге тырысты. Жақын достары жоламай жүрген кезде әкем М. Әуезовті ҚазПИ-ге шақырып, студенттермен кездесу өткізген. 1951 жылы Есмағамбет Ысмайыловқа «ұлтшыл» деп айып тағылып, тұтқынға алынып, ақыры 25 жылға айдалуға тиіс болды. Сот алдында Есағаңа өзін жақтайтын 15 куә шақыруға мүмкіндік беріледі. Е. Ысмайылов 15 адамның тізімін береді. Бірақ сот басталғанда сол шақырылғандардың ішінен әкем ғана барады. Ол батыл сөйлейді, Е. Ысмайыловқа тағылып отырған айыптың бәрі жала екенін айтады.

      Бірақ сол күй кейін әкемнің басына да орнады. Түрлі айыптар тағып, жиналыстарға салды, газеттерде әкемнің еңбегін жоққа шығарған материалдар көптеп басылды. Әкем сол жарияланымдардың бәріне дерлік жауап жазды. Бірақ ол кезде қарсы жауап басылатын ба еді?.. Ақыры, 1952 жылдың тамыз айында әкем Ғылым академиясындағы қызметінен босатылды. Оқу министрлігі қаулы қабылдап, «Аманжолов ҚазПИ-дегі қызметінен босатылып, Семейге жер аударылсын» деген шешім шығарады. Сонымен оқу министрлігі жазалаушы орынға айнала бастаған еді…

      1957 жылдың сәуір айында қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің кеңесі өтті. Сонда әкем шешіле сөз сөйлейді. Бүкіл зал тік тұрып қол соғады. «Қазақ мектептері жабылып жатыр, қазақ тілінің аясы тарылып барады. Орыс тілін білме демейміз, бірақ қазақ өз тілі мансұқтамауы керек қой» қазақ тілінің тағдырына алаңдаушылығын ащы айтады. Нұрымбек Жанділдин деген кісі сол жерде дереу қарсы сөйлеп, барлық пікірін жоққа шығармақ болады. Сәбит Мұқанов та сөз алып, әкемді қолдайды, қазақ тіліне араша түседі. Газет беттерінде бұл оқиға сөз болып, С. Мұқанов пен С. Аманжоловқа қарсы материалдар жарияланады. «Демагогия, даурықпа сөз, ұлтшылдық бағытта» деп ұрандайды. Сол жиынға «Правда» газетінің тілшісі де қатысқан екен, кейін мүлде бұрмаланған ақпар жариялайды. «Аманжолов пен Мұқанов біздің табыстарымыздың бәрін жоққа шығарып жатыр. Олар ескілікті қолдайды» деген рухта. Әкем оның бәрін терістеп, «Правдаға» үлкен СКАЧАТЬ