Сыр өңірі қазақтары. Тарихи-этнографиялық зерттеу (ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басы). 1-том. Тәттігүл Картаева

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ және Жетісу облыстары еніп, орталығы Ташкент қаласы болды Кейін губернаторлыққа Каспий сырты облысы және Орта Азияның Ресейге жаңадан бағындырылған жерлері қосылды. Сырдария облысында ХІХ ғасырдың аяғында 818479 адам өмір сүрді. Сырдария облысы Әулиеата, Голодно-Степский (1922 жылдан Мырзашөл), Қазалы, Перовск, Ташкент, Түркістан, Шымкент (Черняев) уездеріне бөлінді. ХХ ғ-ң бас кезінде Сырдария облысының жер көлемі 343367 кв. шақырым жерді алып жатты.

      Перовск уезі Сырдария облысының солтүстігінде, Сырдария өзенінің төменгі ағысы бойында, екі жақ бетінде орналасты. Батысында Қазалы уезімен, шығысында Шымкент уезімен, солтүстік-батысында Торғай облысының Торғай уезімен, солтүстік-шығысында Ақмола облысының Атбасар уезімен, оңтүстігінде Қызылқұм құмдарымен, Жаңадария өзенінің кепкен арналарымен шектесті. Торғай және Ақмола облыстарымен шекараласатын жері 325 шақырым жерге созылып жатты. Уездің солтүстік-шығыс шекарасында Шу және Сарысу өзендері келіп құятын Телікөл, Ащыкөл, Саумалкөл сияқты көлдер орналасты, Қаратау тауының солтүстік қыраттарының етегі созылып жатты. Оңтүстігінде Қызылқұм құмдарымен шектесіп, Оңтүстік-шығысынан солтүстік-батысқа қарай 325 шақырым жерге дейін Сырдария өзені созылып жатыр. Солтүстік батысында Сырдарияның Қараөзек, Жамандария, Саурамбай сағалары басты су көздерін қамтамасыз етті [Қосымша А, Сурет А1-А2-, А6-, А8].

      1867 жылғы қабылданған Түркістан өлкесін басқару Ережесі бойынша өлкедегі уездер арасындағы шекара нақтыланып белгіленді [314, 32]. Сырдария облысының Торғай облысымен шекарасы Сырдария өзенінің «Перовск тұсына» сәйкес келетін Термембес тауы, одан Теректі, одан әрі Қалмас тауы, Мұзбел шатқалы, Аққұм тауы, Шұбартөбе тауы, Мойынқұм құмдарының оң жақ қиыры, одан әрі Мыңбұлақ сайынан Сарысу мен Шу өзенінің қиылысар тұсына дейін жалғасты. Бұл шекара сызығы 1866 жылы 24 маусымда генерал-майор Л.Ф.Баллюзектің басшылығымен өткен старшындар съезіндегі қабылданған шекара бөлу актісі бойынша нақтыланып, Жетісу және Сырдария облыстарын басқару туралы Ережеге қосуға патша ағзамның назарына ұсынылған. Перовск уезі солтүстік шығысында шектесетін Ақмола уезі қараған Ақмола облысы мен Сырдария облысының шекара сызығы 1894 жылы Түркістан-генерал губернаторлығы мен Далалық губернаторлықтың ерекше комиссиясының қарауы негізінде нақтыланған. Шекара сызығы Белең ана сайынан басталып Қотанқамыс шатқалы арқылы Сарысу өзенінен оңтүстік-шығысқа қарай, одан әрі Құтыш моласы, Боқтықарын өзенінің Ащыкөлге құяр тұсы, Жанысу өзені Томарөткел өткелі, Жаланжал құмы, Самалкөл көлі, Сарытөбе қорғаны, Бисары моласы, Далакөл көлі, Шу өзені, Бестамақ сайынан аяқталды [5, 10].

      1886 жылғы дерек бойынша Перовск уезі 65965 кв. шақырым, 1906 жылы Перовск уезінің жер көлемі 95965 кв. шақырым болған [287, 1]. Перовск уезі 1907-1908 жылдардағы деректе 95965 кв. шақырым [288, 1] деп көрсетілсе, 1910 жылғы мәліметте 82720 кв. шақырым [262, I] жерді алып жатты делінген. Перовск уезінің жер көлемінің әр әдебиетте әртүрлі көрсетілуі зерттеулер кезінде статистардың Қызылқұм мен Арысқұм құмдарының көлемін қаншалықты енгізу, енгізбеуіне байланысты.

      С.Неуструевтың СКАЧАТЬ