bir pasajda ona şunlar söyletilir: “Ben Shu’yum. Rüzgârları semanın sınırlarına, yeryüzünün sınırlarına ve hatta uzayın sınırlarına gönderen benim.” Yine Ioskeha gibi Shu’nun da kendisini annesinin rahminde vücuda getirdiği rivayet edilir. Tıpkı Ataensic gibi su tanrıçası olan Nu yahut Nun, göksel okyanus yani ilkel denizdi. Tiele, History of the Egyptian Religion, s. 84-86.
23
Cuoq, Lexique de la Langue Iroquoise, s. 180’de bu ismin eksiksiz bir incelemesini yapar.
24
Alfredo Chavero, La Piedra del Sol, Anales del Museo National de Mexico, Tom, s. 247.
25
Chavero, Anales del Museo Nacional de Mexico, Tom, s. 14, 243.
26
Historia de las Cosas de Nueva España, Lib. VII, Böl. II.
27
“La barba longa entre cana y roja; el cabello largo, muy llanı.” Diego Duran, Historia, in Kingsborough Vol. VIII, s. 260.
28
Becerra, Felicidad de Mejico, 1685, şu eserden alıntılanmıştır: Veitia, Historia del Origen de las Gentes que poblaron la America Septentrional, Böl. XIX.
29
Havari Tomas, Yeni Ahit’e göre İsa’nın on iki havarisinden biri olup onun dirildiğine ilk önce inanmadığı için Şüpheci Tomas diye bilinir. Bir diğer lakabı ise Didymus yani “İkiz”dir. (ç.n.)
30
Eski Mısır’daki “Ölüler Kitabı”nda Güneş Tanrısı Ra, “Ben bir ruh ve onun ikizleriyim,” yahut “Ruhum iki ikiz olmakta,” der. “Bu, güneş tanrısı ruhunun tek olduğu fakat şimdi yeniden doğduğu, iki temel forma bölündüğü anlamına gelir. Ra’ya öne çıkan iki görünümü altında tapınılmaktaydı: Başlıca tanrı ya da daha belirgin biçimde akşam vaktindeki güneş tanrısı olan Tum ve yeni güneşin yani şafak vaktindeki güneşin tanrısı Harmachis olarak.” Tiele, History of the Egyptian Religion,s. 80.
31
Sir George W. Cox. The Science of Comparative Mythology and Folk Lore, s. 14, 83, 130, etc.
32
Geronimo de Medieta, Historia Eclesiastica Indiana. Lib. H. Böl., XIX.
33
“Papachtic, guedejudo: Papachtli, guedeja o vedija de capellos, o de orta cosa assi.” Molina, Vocabulario de la Lengua Mexicana sub voce. Juan de Tohar, in Kingsborough, Vol. VII, s. 259.
34
Mendieta, Historia Eclesiastica Indiana, Lib. II, Böl. XVI.
35
Moyocoyatzin, yocoya “yapmak” fiilinin saygı eki tzin ile üçüncü tekil şahıs çekimidir. Sahagun, hem yerde hem de gökte dilediği şeyi yapabildiği ve kimse ona engel olamadığı için ona bu unvanın verildiğini söyler. (Historia de Nuvea Expaña, Lib. III. Böl. II.) Bu ismin onun faal aklı ve yaratıcı gücüne göndermede bulunduğunu düşünüyorum.
36
Bütün bu unvanlar şu eserde bulunabilir: Sahagun, Historia de Nueva España.
37
Sahagun, Historia, Lib., Böl. XXXVII.
38
Anales del Museo Nacional, Tom, s. 257.
39
Señor Alfredo Chavero, Tezcatlipoca’nın ilk başta ay olduğuna inanmaktadır. Bu tanrı, karanlığın hükümdarı olduğundan ayın onun sembollerinden olduğuna şüphe yoktur. Öte yandan, M. Girard de Rialle, onun bir güneş tanrısı olduğunu düşünmektedir. Eminim ki orijinal kaynakların daha detaylı bir incelemesi M. De Rialle’ın fikrini değiştirirdi. Dr. Schultz-Sellack bu ilahı “Wassergott” olarak görür ve Die Amerikanischen Götter der View Weltgegenden, Zeitschrift für Ethnologie, Bd. XI, 1870 künyeli makalesinde ona “kuzey”i tahsis eder. Bu fikir, onun âşık karakterine daha çok yaklaşmaktadır.
Tanrı Quetzalcoatl’ın doğumu konusundaki başlıca otoriteler şöyledir: Ramirez de Fueuleal Historia de los Mexicanos por sus Pinturas Böl. I, Anales del Museo Nacional; ikisi de Kingsborough’nun Mexican Antiquities’inde yer alan Codex Telleriano-Remeusis ve Codex Vaticanus.
Tonaca tecutli için yapılan genel tercüme “Varoluşumuzun Tanrısı” şeklindedir. To “Bizim”, naca “et”, tecutli “şef veya efendi”. Gerçekte daha ince bir anlama sahiptir. Naca yenilen et için kullanılmaz (bu anlama gelen gelime nonoac’tır) aksine bedenlerimizin etidir, canımız ve varlığımızdır. Bkz. Anales de Cuauhtitlan, s. 18.
42
Cipactli ve Cipactouall adları tatmin edici biçimde analiz edilmemiştir. Senor Chavero’nun önerdiği köken (Anales del Museo Nacional, Tom. II s. 116) yalnızca hayal ürünüdür: tonal şüphesiz tona “parlamak / uyarmak” fiilindendir; cipuetli’nin ise chipanac “güzel yahut berrak bir şey” kelimesinin kişi ekli ve yumuşatılmış bir şekli olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla, bu birleşik kelimenin anlamı “ Güzel ve Parlak Kişi”dir. Chavero’nun xomitl “ayak” kelimesinden türettiği oxomueo ise belki de Popol Vuh’a göre “insan ırkının anası” anlamında olan ve Maya dilinde “saklamak” ya da “toprağa gömmek” anlamındaki bir kökten geldiğini başka çalışmalarda gösterdiğim xmukane kelimesiyle aynıdır. Bkz. The Namesof th Gods in the Kiche Mythss Trans of the Amer. Phil. Soc, 1881.
43
Chichimeca ismi bir muamma olmuştur. Chichi “köpek” ve mecatl “ip” kelimelerinden türemiş gibi gözüküyor. Yaygın geleneğe göre Chihimeca’lar Aztekler gelmeden önce Meksika’da yaşayan barbar bir kavimdi. Ancak Sahagun, asıl Chicimeca’ların Toltekler olduğunu söylüyor (Lib. X. Böl. XXIX). Ele aldığımız mitte Chicimeca’ların yıldızlar olduğu açıktır.
44
Popol Vuh, Le Livre Sacré des Quichés, s. 193.
45
Bkz. H. de Charencey, Des Couleurs Considérées comme Symboles des Points de l’Horizon chez les Peuples du Nouveau Monde, Actes de la Société Philologiques, Tome VI. No. 3.
46
Mitin bu versiyonunun tamamı Ramirez de Fuenleal’in eserinden alınmıştır. Bu eseri bazı bakımlardan sahip olduğumuz en değerli kaynak olarak görüyorum. Mitin bu versiyonu, Yenidünya’nın fethi sonrası hayatta kalan en yetkin kimselerin izah ettiği haliyle doğrudan Azteklerin kutsal kitaplarından alınmıştı.
47
Alfredo Chavero, La Piedra del Sol, in Anales del Museo Nacional, Tom. 1, s. 353, et seq.
48
A. S. Gatschef, The Four Creations of Mankind, a Tualiti myth, in Transactions of the Anthropological Society of Washington, Vol. I, s. 60 (1881).
49
Paul Haupt, Der Keilinschriftliche Sintfluthbericht, s. 17 (Leipzig, 1881).
50
Gabriel de Chaves, Relacion de la Provincia de Meztitlan, 1556, Colecion de Documentos Ineditos del Archivo de Indias, Tom. IV. s. 535-536.
СКАЧАТЬ
