Bulgaristan Türkleri Edebiyatında; Hiciv ve Mizah. Şaban Mahmudoğlu Kalkan

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ style="font-size:15px;">      Ömrünü insanların sağlığına hasretti. Ölüleri diriltti, ama kendisine yedek bir kalp saklayamadı.

HIRSIZ

      Dünyada çalmadığı tek bir şey kalmadıysa da ömre el süremeden gitti.

      Hasan BİLALOF Kalova, Razgrat “Yeni Hayat” ,dergi, Sofya, 1965, N:7

(İsmet OSMAN)

      Karaya kara aka ak diyenler, ak gün görmezler…

      Ölümden korkanlar ölümsüzlük sevdasına tutulmasınlar!

      Yarım yüzyıl sosyalizmin değişik biçimlerinde /az gelişmiş, çok gelişmiş, yerleşmiş vb./yaşadık. Şimdi dileniyoruz…

      Kellesini torbaya koyamaz, ekmeği oradadır…

      Temiz vicdanla kirli para alınamaz.

      Bana diş bilermiş, altındansa dişi, varsın bilesin…

      Çok konuşanların dinleyicisi az olur.

      Bir elle alkış olmaz, ama çamur atılır…

      Kendi fikri olmayanlar, hep halk adından konuşurlar.

      Kendini beğenmişler güzellikten anlamaz.

      Bir at kırk yıl koşmaz deseler de, bir eşek bize kırk yıl önderlik etti.

      Başımın üstünde yeri dar.

      Gönül dediğin karaya da konar ama en çok paraya konar.

      Balayında zehirlenen aileler de vardır.

      İsmet OSMANOV 1995 Popovo “Öbür Türlü”, taşlamalar ve aforizmler, “Güven- Dovrie” yayın evi, Sofya, 1996

X. EPİGRAMLARBULGARİSTAN TÜRKLERİ EDEBİYATINDA: EPİGRAM

      İki veya dört mısralı hiciv ve mizah yüklü şiirlere epigram denir. Edebiyatımızda yeni bir nazım şeklidir. Bulgaristan Türkleri Edebiyatına 1956 yılında İsmail İbişoğlu tarafından yeni bir edebi tür olarak Bulgar edebiyatından getirildi. Kısa zamanda Hiciv ve Mizah edebiyatımızın sevilen ve aranan bir edebi türü haline geldi. Bulgaristan’da Türkçe epigram yazarları iki ve dört mısralı epigramların dışında üç mısralı, beş mısralı epigram yazdıkları gibi manilere ve türkülere ekledikleri isyanı, öfkeyi, özlemi hiciv ve mizah yüklü fikirlerle örerek türde değişiklik yaptılar.

      Epigramları iki büyük bölüme ayırıyoruz:

      A. Siyasi Epigramlar

      B. Sosyal Epigramlar

      A. Siyasi Epigramlar

      Siyasi epigramlar rejimin baskısı yüzünden edebiyatımızda uygun zemini bulamadığı için gölgede kaldı. Rejim dolaylı olarak ve yumuşak bir şekilde tenkit edildi. Merkez basında örnek bulmakta bile güçlük çekiyoruz. Bizde ilk siyasi epigram Türkçe basında 1962 yılında Zavet Belediyesinin, “Zora-Şafak”, adlı Bulgarca-Türkçe neşredilen şehir gazetesinin Türkçe, “Şafak” sayfasında Şaban Mahmudov’ un “Başta ki” adlı epigramıdır. Şair, Todor Jivkov’un adını söylemeden tenkit ateşine tutuyor. Epigram şöyle:

BAŞTAKİ ADAM

      Kendimi bildim bileli o başta

      Anladım ki hiç bir şey yok o başta.

B. Sosyal Epigramlar

      Çürüyen toplumun sosyal dengesizliğini dile getiren sosyal içerikli bir epigramı da İsmail İbişoğlu’ nun kaleminden okuyalım:

ŞİİR TÜCCARI

      Bakın bizim şair Şerif

      Vara yoğa şiir yazar

      Sırasını bulmuş herif

      Cep doldurur azar azar.

      Diğer taraftan tek tip insan yetiştirme sevdasına kapılan sosyalist rejimin yöneticileri varlıklarını bir gün daha sürdürebilmek için aydınlar arasında yobaz yetiştirme yarışına girdiler. Bunu gören İsmail Bekirov, toplumu şu epigramı ile ilk uyaranlar arasında yer aldı:

YOBAZLAR

      Elinden geleni komaz

      Yobazların piri yobaz,

      Yetiştirir yılda en az

      Üç yüz altmış dokuz yobaz.

      Bulgaristan Türk basınında “Epigram”, türüne en çok şu gazeteler ve dergiler hiciv ve mizah sayfalarında yer verdi: “Yeni Işık”, gazete, “Topuz” ve “Isırgan”, Sofya, “Yeni Hayat” dergi, ”Dön Gül Dön Ağla”, Sofya, ” Halk Gençliği”, gazete,” Sivirisinek”, Sofya, “Emek Davası “, gazete, Sofya, ”Eğlence”, “Dostluk”, gazete, Razgrat, “Rende”, “Tuna Gerçeği, gazete, “Sarıca Arı” ,Rusçuk, “Ziya” gazete, Kirpi, Silistre, “Ziya, gazete, Şumnu, “Hak e Özgürlük”, gazete, Sofya ”Gül Diken”, ”Zaman Bulgaristan”, gazete, Sofya, “Eğlence,”, “Hoşgörü”, dergi, Razgrat, “Eğlence”, “Deliorman”, dergi, Razgrat, “Eğlence”, “Komunizm Bayrağı”, gazete, Tırgovişte, “Çuvaldız”.vs

      Epigram yazarları arasında en başarılı olanlar: İsmail İbişoğlu, Turhan Rasi, Şaban Mahmut, Nevzat Halit, Latif Karagöz, İsmet Osman, Hüseyin Ali Köse, Aliş Sait, Mülazım Çavuş, Lütfi Demir, Ali Riza, İsmail Bekir, Hüsmen Mutaf, Mustafa Şaban, Hüseyin Rasim, Tahsin Ebazer, Ali Bayram, Eşref Recep, Nurettin Eyüp, Zeliha Seyit, Firdevs Mehmedali, Tahsin Kara, Zait İsmail vs.

      Yirminci Yüzyıl Bulgaristan Türkleri Edebiyatının “Hiciv ve Mizah” dalı ilk defa bir bütün olarak ele alındı. Edebi türleri ve yazarları kaynakları ile beraber sunmaya çalıştık. Onların dışında zaman, zaman şu şairler de epigram türünde eser verenlerdendir: Şefkı Aliev, Cevdet Ahmedov, Ahmet Tatarov, Faik Mümünov, Mehmet Moş, Salimehmet Recep, Şirin Recebova, Salif Mustafov, İkbale Aşıkova, Vahdet Ademov, Ömer Ahmedov, Yunus Hasanov, Hilmi Kargöz, Mustafa Çavuş, Ahmet Mümünov, Mehmet Zaykov, İlyas Mehmedov ve diğerleri

      Sahasında ilk olarak yapılan bu araştırma ile gelecekte Bulgaristan’daki Türk Edebiyatını değerlendirecek olan sanat tarihçilerine yardım etmeyi kendimize borç bildik. Böylece Bulgaristan Türklerinin Edebiyatının Türk Dünyasındaki yerini daha layık olarak alacağına inanıyoruz.

18 Eylül 2016, İzmir

      Eserlerinden Örnekler Aldığım Müelliflerin Özgeçmişleri

      (Bir önceki bölümde epigramlar dışında örnek eserleri yer alan müelliflerin özgeçmişlerine bu bölümde yer verdim.)

      Mümin Mehmet Çakır, 1936,

      Delçevo (Şaman) Razgrat

      Mümin Mehmet Çakır, 1936 yılında Razgrat ilinin Şaman köyünde orta halli bir çiftçi ailesinde doğdu. İlk ve ortaokulu köyünde liseyi Şumnu’ da ki, “Nazım Hikmet” adlı Türk lisesinde okudu. Devamla aynı şehirdeki “Petır Beron“, adlı öğretmen enstitüsünün Türkçe ve Fransızca bölümünden mezun oldu. Köyünde ve Duraç köyünde müdür olarak görev yaptı. Rusçuk’ta Türkçe yayınlanan, “Tuna Gerçeği” adlı il gazetesinin СКАЧАТЬ