Bir nefeste dünya tarihi. Emma Marriott
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Bir nefeste dünya tarihi - Emma Marriott страница 8
Название: Bir nefeste dünya tarihi
Автор: Emma Marriott
Издательство: Maya Kitap
isbn: 978-625-8068-62-7
isbn:
Roma’nın bir imparatorluk olarak tekrardan doğuşu, Roma’ya barış ve istikrar getirdi. Binlerce Roma askeri imparatorluğun sınırlarını koruyorlardı. İmparatorlar ve yöneticiler yollardan, büyük kasabalardan ve binalardan bir ağ ördüler. Bu yapı muazzam bir sulama sistemi ve dağıtımı ile destekleniyordu. Yasal yönetim ve ortak dil (Batı’da Latince ve daha sonraları Doğu’da Yunanca) imparatorluğun birliğini sağladı. Roma ticareti ve etkisi imparatorluk sınırlarının çok ötesine, Hindistan’a, Rusya’ya, Asya’ya ve İpek Yolu üzerinden Çin’e uzandı.
Roma imparatorlarının kabiliyetleri çeşitliydi. Cladius (M.S. 41-54) İngiltere’yi fethetmişti. Zalim bir tiran olan Neron (M.S. 54-68) Hıristiyanların yakılması emrini verdi. Trajan ise (M.S. 98-117) imparatorluğu en geniş sınırlarına ulaştırdı. Hadrianus (M.S. 117-138) İngiltere’nin kuzeyinde inşa ettiği Hadrian Duvarı’yla genişlemeyi sınırlandırmış oldu. M.S. 286 yılında İmparator Diocletian, ülkeyi yönetimsel amaçlarla (yine de tek bir bütün olarak ele alınacaklardı) Doğu ve Batı olmak üzere iki bölüme ayırdı. İmparator I. Konstantine M.S. 324 yılında imparatorluğun bütününün kontrolünü yeniden ele aldı. Bir Yunan kasabası olan Bizans’ı başkent olarak belirledi (Burayı Konstantinopol olarak adlandırdı ve Bizans İmparatorluğu’nu kurdu. Bkz. sayfa 69).
İmparatorluğun aşırı genişlemesi nihayetinde çöküşüne neden oldu. M.S. 180 yılından itibaren bir istikrarsızlık dönemine girildi. Roma güçleri Asya ve Avrupa’da başarılı rakiplerle karşı karşıya geldiler (Özellikle M.S. 260 yılında Sasani İmparatorluğu, İmparator Valerian’ı Edessa Savaşı’nda yendi ve onu esir aldı). İmparatorluk M.S. 396 yılında yeniden Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı. Batı, Orta Avrupa’dan gelen göçmenlerle yapılan savaşlar nedeniyle giderek zayıfladı. 5. yüzyılda Germen kabileleri Ren Nehri boyunca ilerleyerek imparatorluğa yöneldiler. Roma tam üç kez yağmalandı. Batı Roma İmparatorluğu M.S. 476 yılında son Roma İmparatoru Romulus Augustulus’un tahttan indirilmesi ile beraber çökmüş oldu.
Keltler bir Hint-Avrupa kabileler topluluğuydu. M.Ö. 500’lerde Almanya’nın güneybatısı, Fransa’nın kuzeydoğusu (Orada Galyalılar adıyla biliniyorlardı) ve Bohemya’da yaşıyorlardı. Binicilik ve metal işçiliğinde ustaydılar. Keltler aslen Hazar Denizi bölgesinden geliyorlardı. En erken arkeolojik kanıtlar, Avusturya Hals-tatt’taki Kelt kabile reisi mezarlarını M.Ö. 700’lere kadar tarihlendirebilmektedir.
Kazılar Keltlerin Avrupa’daki Demir Çağı’nın ilk kültürlerinden biri olduklarını göstermektedir. Antik Yunan ve Etruria ile ticaret yapmışlardır. M.Ö. 400’lerden itibaren İtalya’ya doğru ilerlemişlerdir. Po Vadisi’ne yerleşmişler ve M.Ö. 390 yılında Roma’yı yağmalamışlardır. Aynı zamanda diğer Kelt kabileleri güneyde Fransa ve İspanya’ya, doğuda Anadolu’ya (Burada Galatlar’ı kurmuşlardır) ve batıda Britanya Adaları’na doğru ilerlemişlerdir. M.Ö. 5. yüzyılın ortalarından M.Ö. 1. yüzyıla kadar Keltler muhtemelen güçlerinin doruğuna ulaşmışlardı. Mücevher ve metal işçiliklerinden ortaya çıkan özgün sanatsal tarzıyla “La Tene kültürü” (geometrik şekiller, stilize kuş ve hayvan figürleri) bu durumu açık bir biçimde ortaya koymaktadır.
Keltler büyük ölçüde çiftçi bir halktı (İnsan gücü yerine öküz tarafından çekilen sabanlar geliştirmişlerdir). Korunaklı köylerde ve tepelerdeki kalelerde yaşıyorlardı. Dini ayinleri Druid rahipleri tarafından idare edilirdi. Ne var ki bir yazı sistemleri ve bütünlüklü bir politik yapıları yoktu. Büyük ölçüde Roma lejyonları ve daha sonra kendilerini yenilgiye uğratacak olan Germen kabileleri tarafından eğitileceklerdi. Kelt kültürü ve dili ancak Avrupa’nın sınırlarında ayakta kalabildi: Britanya, Galler, İskoçya, İrlanda ve Man Adası’nda (Breton, Galce, İskoçça ve İrlandaca köken olarak Kelt dilleridir).
KUZEY VE GÜNEY AMERİKA
Chavín Medeniyeti (Bkz. sayfa 31) ile bağlantılı olarak Paracas kültürü Lima’nın güneyindeki çöl yarımadasında kuruluydu. M.Ö. 900’den M.S. 400’lere kadar varlığını devam ettirdi. Paracaslarla ilgili bilgilerimizin büyük bölümü Cerro Colorado’da 1920’lerde yapılan kazılarda ortaya çıkan arkeolojik kanıtlardan ileri gelmektedir. Burada yapılan kazılarda, her bir anıt mezarın içinde özel kumaşlara sarılmış birden fazla ceset bulunmuştur. Bu durum Paracasların gelişmiş bir ölü gömme ve mumyalama ayinleri olduğunu göstermektedir. Ölülerini gömerken yanlarına seramikleri ve başka maddelerden yapılmış çeşitli eşyaları da koyuyorlardı. Bedenlerin daha uzun süre dayanmaları için muhtemelen onları kurutup tütsülüyorlardı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.