Mustafa Kamal Atatürk. Edip Semih Yalçın
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Mustafa Kamal Atatürk - Edip Semih Yalçın страница 15
İndi xatirələrimə başladığım yerə, Hərbi Məktəbə qayıdıram. Təhsilimə başladığım o cümə axşamını heç yaddan çıxartmaram. Mustafa Kamal öndə, mənsə arxada qərargahdan çıxdıq. Məktəbin əsas dəhlizlərindən keçərkən qoluma girdi: “Əvvəlcə yataqxanaya çıxaq, sizə yatacağınız yeri göstərim. Sonra dərs otağına gedərik”, – dedi.
Yataqxanamız üst mərtəbədə, Boğaza baxan hissənin düz orta-sındaydı. Görən kimi bəyəndim. Birinci mərtəbədə – Nişantaşı istiqamətində yerləşən dərs otağımızsa qarşısını aristokratlara məxsus evlər kəsdiyindən içəri çox az işıq düşürdü. Buna görə də bu dərs otağına “Qaranlıq dərsxana” adını vermişdik. Mustafa Kamal mənə: ”Dərs otağımız qaranlıq, amma ürəklərimiz işıqlıdır”, – dedi, sonra da hansı məktəbdən gəldiyimi soruşdu. Modadakı “Sen Jozef”fransız liseyində oxuduğumu söylədim. Susdu, bir şey soruşmaq istədiyini, lakin çəkindiyini hiss etdim. “Deyəsən, başqa nəsə öyrənmək istəyirsiniz”, – soruşdum. Artıq tərəddüdü keç-mişdi. “Hərbi lisey dərslərinin imtahanlarını verdinizmi?” – deyə, sual verdi. “Hamısından imtahan verdim. Yalnız “Sen Jozefdə” ri-yaziyyatı, həndəsəni və cəbri fransızca oxuduğumdan, onlara aid sualların cavablarını fransızca vermək istədiyimi söylədim. İmtahan komissiyası xahişimi qəbul etdi”, – dedim. Birdən hərarətlə əlimi sıxdı və: “Çox yaxşı, çox yaxşı, bir-birimizə kömək edə biləcəyik. Fransızca mənə maraqlı olan bəzi əsərləri oxumaq üçün tez-tez lü-ğətə baxmalı oluram. Bundan sonra sizin biliklərinizdən istifadə et-məyə çalışacağam”, – əlavə etdi.
Bu ərəfədə qolundakı işarənin üzərindəki sarı zolaq diqqətimi çəkdi. Nəyə dəlalət etdiyini soruşdum. Sən demə, fransız dilindən imtahana girmiş, uğur qazanmış, ona görə də qolundakı sarğıya bu zolağı əlavə etmişdilər. O zamanlar türk məktəblərində xarici dil öy-rənmək asan məsələ deyildi. Öz-özünə çalışdığı və böyük əzmkarlıq göstərdiyi açıq-aşkar hiss olunurdu. Ümumilikdə 750 nəfərdən ibarət olan birinci sinifdə özü kimi dil bilənlərin sayının barmaqla sayılacaq qədər az olduğunu söylədi. Sonra: “Ailənizdə hərbçi varmı?” – deyə, soruşdu. “Ailəmizdəki kişilərin hamısı hərbçidir”, –dedim. Hiss etdim ki, bu cavabımdan da çox razı qaldı“168.
“Hissə çavuşu” Mustafa Kamal əvvəllər “sinif baş çavuşu”, İs-partalı Faiq və Ömər Əbdülkadir Yanya ilə birlikdə birinci cərgədə otururdu. Sonra Əli Fuadı da yanlarında əyləşdirdilər və dörd sə-mimi yoldaş kimi dərslərdə birlikdə oturmağa başladılar. Əli Fuad Cebesoy bu vəziyyətlə bağlı danışırdı: “Ertəsi gün dərslərə baş-ladım. Birinci cərgənin baş tərəfində baş çavuşumuz İspartalı Faiq əyləşirdi. Bursa Hərbi Liseyinin birincisi olmuşdu. Ağıllı, məlumatlı gənc kimi tanınırdı. Heyif ki, sonuncu sinifdə oxuduğumuz zaman qəzaya düşdü və liseydən ayrılmaq məcburiyyətində qaldı. İspartalı Faiqin yanında Mustafa Kamal, Ömər Abdulkadir Yanya otururdular. Faiq Birinci Dünya müharibəsində sədrəzəm Tələt Pa-şanın yavərliyini etmişdi. Yeni gəldiyim üçün arxa cərgələrdə oturmuşdum. Lakin bir neçə gün sonra vəziyyət dəyişdi. Sonradan bildim ki, Mustafa Kamal İspartalı Faiqlə danışıb və: “Salacaqlı Fua-dı bizim cərgəyə gətirək”, – deyib. Çox güman, İspartalı bu təklifi müsbət qalşılamışdı ki, nahar zamanı yanıma gələn Mustafa Kamal: “Bizimlə bərabər oturmaq istəyərmisiniz?” – deyə, soruşdu. Çox se-vindim. “Siz necə əmr edərsəniz, çavuşum”, – dedim. Günortadan sonra birinci cərgəyə keçdim. Artıq sağımda Mustafa Kamal, so-lumda Ömər Əbdülqədir Yanya əyləşirdilər. Dördümüz də yaxşı yo-la gedirdik”169.
Mustafa Kamalın birinci sinifdə olduğu 1899–1900-cu tədris ilində Hərbiyyədə keçilən dərslər aşağıdakılardı: dini əqidə, topoqrafiya, rəsm-həndəsə, təbiət elmi, hərbi kimya, hərbi katiblik, nəzəri biliklər, hərbi tərbiyə, dil (fransız, alman, rus), xəritə çəkilişi, təlim əməliyyatı, topoqrafiya əməliyyatı”170.
Mehmet Esatın “Muratı mektebi Harbiye”sində 1900-1901-ci illərdə tədris olunan dərslərin təqdim etdiyi siyahısına görə də birinci sinifdə “Din etiqadı, topoqrafiya nəzəriyyəsi, rəsm-həndəsə, təbiət elmi, kimya təlim nəzəriyyəsi, məlumat və hərbi təlim, xəritəçəkilişi, həndəsə-rəsm şəkilləri, topoqrafya əməliyyatı, təlim əməliyyatı, alman və ya rus dili, katiblik” dərsləri öyrədilməkdə idi”171.
Mustafa Kamalın ikinci və üçüncü sinif qiymətlərini özündə əks etdirən dəftərlər Hərbi Məktəbin arxivində saxlanılır. Lakin mövcud dəftərlərdə birinci sinif dərs qiymətlərini tapmaq mümkün olmayıb. Təhsin Ünal tədqiqatında Mustafa Kamalın birinci sinif qiymətlərini hansı mənbədən aldığını qeyd etmədən bu məsələylə bağlı belə məlumat verir: “1899-1900-cü dərs ilində birinci sinifdə 736 yoldaşı arasından dərslərdən 459 xal toplayıb, 29-cu olaraq ikinci sinfə keçib”172.
Mustafa Kamal 1922-ci ildə danışdığı xatirələrdə İstanbulda ke-çən bu ilk il üçün, sadəcə, bu fikirləri söyləyib: “Birinci sinifdə gənclik həvəsinə qapıldım. Dərslərə bir az diqqətsizlik etdim. İlin necə keçdiyini heç hiss etmədim də. Ancaq dərslər bitdiyi zaman ki-tablara baş vura bildim”173.
Əgər Təhsin Ünalın birinci sinif üçün təqdim etdiyi müvəffəqiyyət göstəriciləri doğrudursa, bu onun sinfi 29-cu sırada keçə bilməsi, dərslərə çox çalışmasa da, böyük uğur qazanması, eyni zamanda da yaxşı tələbə olması deməkdir.
Mustafa Kamal ikinci sinifdə, yəni 1900–1901-ci təlim-tədris ilin-də 420 yoldaşı arasından toplam 522 xal yığaraq üçüncü sinfə 11-ci sırada keçib. Bu ilin qeyd dəftərinə görə, “hər bir dərsin tam xalının ümumi yekunu 575” və “hər bir dərsin ən yüksək qiymətinin ümumi yekunu 256,5“dir.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.