Мастак. Да 200-годдзя з дня нараджэння Тараса Шаўчэнкі (зборнік). Тарас Шаўчэнка

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ паэтычнай філасофіі Шаўчэнкі. «Было калісь – мінулася, не вернецца ізноў». Шаўчэнка хоча новай Украіны, а ў мінулым шукае традыцыі свабоды і гераізму, каб здабыць надзею, прыклад, сілу для барацьбы за гэтую новую Украіну, нарэшце – гістарычнае права на яе.

      Трэба нагадаць, што Шаўчэнка даволі хутка пераадолеў ідэалізацыю мінулага, казацтва, выпрацаваў аб’ектыўны і крытычны погляд (які, вядома, не адкідваў гераічных старонак украінскай гісторыі). А калі гэтая ідэалізацыя стала «моднай» (не ў апошнюю чаргу пад уплывам славянафільскіх і ўкраінафільскіх захапленняў), калі яна стала набіраць аб’ектыўна кансерватыўна-рэтраграднага характару ў «патрыятычных» панкоў і г. д., – Шаўчэнка рэзка выступіў супраць яе, паказаўшы яе фальш і яшчэ раз падкрэсліўшы, што менавіта ён шануе ў гісторыі свайго народа, якія ўрокі з яе выводзіць.

      Характэрна, што Шаўчэнка ў пасланні «І мертвим, і живим…» сваё вострае выкрыццё фальшывай ідэалізацыі гісторыі Украіны, асабліва гетманства, разгортвае ў кантэксце агульнай саркастычнай характарыстыкі славянафільскай моды. Вельмі дакладна і справядліва вызначае ён яе панскую прыроду і кніжнае, тэарэтычнае паходжанне – у адрозненне ад свайго народнага пачуцця Украіны. Не хавае іроніі і датычна захаплення паноў-украінафілаў (або ўкраінскіх славянафілаў) праблемамі, кажучы па-сучаснаму, замежных славян. Сапраўды: так турбуюцца клопатамі далёкіх братоў… як быццам у сябе няма клопатаў; так ім спачуваюць, што і свайго рэальнага становішча не бачаць.

      Менавіта пра гэта ён пісаў у прадмове да неажыццёўленага выдання «Кобзаря» яшчэ ў сакавіку 1847 года: «Вялікая туга асела маю душу. Чую, а часам і чытаю: ляхі друкуюць, чэхі, сербы, балгары, чарнагоры, маскалі – усе друкуюць, а ў нас ні гу-гу, быццам усе анямелі». І далей – у адрас маскоўскіх «журналістаў»: «Крычаць аб адзінай славянскай літаратуры, а не жадаюць і зазірнуць, што робіцца ў славян!»[12]

      Але была і іншая разнавіднасць украінскага, уласна ўжо маларасійскага славянафільства. Вучонае і «вальнадумнае» панства шчодра дарыла сваю палкую любоў далёкім братам, а ўласнага народа наогул не хацела ведаць, абыходзілася напышлівай рыторыкай. Асабліва абурала Шаўчэнку тое, што гэтыя патрыёты славянства прымудраліся сумясціць свой высакародны патрыятызм і «шырокую адукаванасць» з пагардай да роднай, украінскай мовы:

      І Калара чытаеце,

      Колькі хопіць сілы,

      І Шафарыка, і Ганка,

      І ў славянафілы

      Так і лезеце… І мовы

      Славянскага люду —

      Вам вядомы. Ды сваёй…

      Далібог – калісьці ж будзем

      За сваю і мы – гарой…

      Шаўчэнка рана і празорліва заўважыў у славянафільстве гэтую тэндэнцыю выключаць украінскі народ з славянскай сям’і, гэта значыць, не прызнаваць за ўкраінскім народам права быць асобнай і раўнапраўнай з іншымі нацыянальнай адзінкай, раствараць яго ў СКАЧАТЬ