1939 год і Беларусь. Забытая вайна. Анатоль Трафімчык

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ пераважала беларускае этнічнае насельніцтва і лічба палякаў не перавышала 10 %. Назвацца палякамі маглі спаланізаваныя беларусы, якія, па-першае, вызнавалі каталіцызм, а па-другое, былі шляхецкага паходжання (сярод гэтай катэгорыі грамадства існавала тэндэнцыя лічыць сябе палякамі, прадстаўнікамі нібыта вышэйшай культуры; ускосным аргументам з’яўляецца тое, што шляхты ў Беларусі было прыкладна столькі ж, колькі і польскай / спаланізаванай часткі насельніцтва – 10–15 %).

      Які з двух праектаў дзяржаўнага будаўніцтва рэалізоўваецца польскім бокам, доўгі час было не зразумела. Адразу пасля абвяшчэння незалежнасці і паралельна з зыходам нямецкіх акупацыйных войскаў з пачатку 1919 г. польскія легіёны рушылі на ўсход – як на свае тэрыторыі. З іншага боку, таксама лічачы гэтыя абшары сваімі, насоўвалася Чырвоная Армія. Яна дзейнічала з апераджэннем, але не ўяўляла магутнай сілы, бо тым часам у Расіі ва ўсю шугала полымя грамадзянскай вайны. Неўзабаве польскія легіёны сутыкнуліся ў баях з Чырвонай Арміяй. Так распачалася польска-савецкая вайна.

      Бальшавікі яшчэ Дэкрэтам Савета Народных Камісараў ад 29 жніўня 1918 г. заявілі аб адмове ад пагадненняў былой Расійскай імперыі з Прусіяй і Аўстрыяй аб падзеле Рэчы Паспалітай. Гэтае рашэнне, здавалася, павінна было абнадзеіць польскае кіраўніцтва. Аднак на практыцы ўсё аказалася інакш.

      1 студзеня 1919 г. з падачы Крамля была абвешчана Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка, у лютым перафарматаваная ў Літоўска-Беларускую ССР. Мэту яе паяўлення разглядзець даволі проста – заявіць пра няпольскасць спрэчнай беларускай тэрыторыі. З гэтым, аднак, польскі ўрад не палічыўся і распачаў вайну на ўсходзе.

      Можна выдзяліць тры фазы актыўных дзеянняў савецка-польскай вайны на тэрыторыі Беларусі:

      • 1-я: наступленне палякаў (зіма – лета 1919 г.);

      • 2-я: наступленне бальшавікоў (май – ліпень 1920 г.);

      • 3-я: наступленне палякаў (другая палова жніўня – кастрычнік 1920 г.).

      У выніку першай фазы вайны польскія войскі дайшлі да Бабруйска ўключна, наблізіўшыся да мары федэралістаў – мяжы Рэчы Паспалітай 1772 г. З бальшавікамі польскія палітыкі спадзяваліся знайсці паразуменне, бо «белы» рух прынцыпова не пагаджаўся з прэтэнзіямі Польшчы на тэрыторыю на ўсход ад Буга, г. зн. на беларускія землі. Антанта (з мэтаю дапамогі белагвардзейцам) патрабавала ад Польшчы зменшыць тэрытарыяльныя апетыты і прапанавала правесці мяжу, якая прыкладна адпавядала б этнічнаму польска-беларускаму падзелу і ў агульных рысах стала мяжою паміж Польшчай і Беларуссю пасля Другой сусветнай вайны (г. зв. «лінія Керзана»). Але гэтага патрабавання, як і савецкай прапановы правесці плебісцыт на Беларусі па пытанні дзяржаўнага ўладкавання, палякі не прынялі.

      Другая фаза польска-савецкіх баёў на беларускіх землях пачалася з наступлення Чырвонай Арміі на чале з Міхаілам Тухачэўскім у другой палове мая 1920 г. Была выкарыстана перавага СКАЧАТЬ