1939 год і Беларусь. Забытая вайна. Анатоль Трафімчык

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ бальшавікоў да беларускай дзяржаўнасці ў дакуменце пад назвай «Записка И.Т. Смилги относительно провозглашения Белорусской Республики и войны с Польшей», накіраваным 14 ліпеня 1920 г. у ЦК РКП(б):

      «Предлагаю:

      • Провозгласить Белорусскую республику (пока in abstracto).

      • Войны с Польшей не кончать, пока не добьемся Советской Польши или же в крайнем случае достаточных гарантий прочности мира.

      • Пройти к германской границе кратчайшим путем через Литву».

      Ключавым тут з’яўляецца лацінскі выраз, пазначаны ў дужках – in abstracto, што ў перакладзе азначае «наогул, адцягнута». Для лепшага разумення прывядзём яго дыпламатычны антонім: in concreto – у сапраўднасці, у рэчаіснасці, у пэўным выпадку. У сваю чаргу, Ленін, азнаёміўшыся з гэтым дакументам у кантэксце прапаноў пра перамір’е ў сувязі з надыходзячымі перамовамі з Польшчай, робіць памету «Nota bene», г. зн. акцэнтуе ўвагу менавіта на такім варыянце лёсу Беларусі.

      Увогуле, у 1920 г. адносна беларускага пытання бальшавікі вагаліся найбольш: сваю тактыку ЦК РКП(б) будаваў тут з улікам прасоўвання на захад Чырвонай Арміі, а яе поспехі былі пераменлівымі (нават цягам аднаго летняга сезона). Як толькі наступ аказваўся няўдалым, адразу паўставалі структуры для фармальнага замацавання прасавецкае Беларусі і наадварот.

      Бальшавікі працягвалі гандлявацца беларускай зямлёй спярша з незалежнай Літвой, а пазней – з Польшчай. Абвяшчэнне ССРБ 31 ліпеня 1920 г. падчас наступлення Чырвонай Арміі з’яўлялася чыста фармальным актам (і, верагодна, з улікам сітуацыі ў Польшчы, рэкламна-прапагандысцкім). Вось чаму нацыянальныя сілы (у першую чаргу даволі папулярныя тады эсэры) пад ім не падпісаліся.

      Неабходна адзначыць і ўкраінскі фактар: у маі 1920 г. польска-ўкраінскія войскі адбілі ў Чырвонай Арміі Кіеў, што, у сваю чаргу, актывізавала дзеянні лідараў беларускага нацыянальнага руху. І хаця паралельна з ССРБ рыхтаваўся праект «поўнага зліцця» Беларусі «ва ўсіх адносінах з Савецкай Расіяй» (прыводзім словы вышэй працытаваных Р. Пікеля і І. Рэйнгольда), аднак з наступленнем войск Пілсудскага і пагрозай адрыву беларускіх зямель ад савецкай краіны такія планы, відавочна, страцілі актуальнасць.

      Па словах польскага гісторыка Юрыя Туронка, фіктыўнасць юрыдычнага статусу БССР падкрэсліваў факт стварэння ў 1920 г. не ўраду рэспублікі, а Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта з кампетэнцыямі губернскага органа ўлады. Гэта сведчыла аб ваганні і няўпэўненасці кіруючых органаў РСФСР у беларускім пытанні. У канцы 1920 г. Аляксандр Чарвякоў нагадаў пра крайне ненармальнае становішча ў сувязі з неўрэгуляванасцю дзяржаўных стасункаў Беларусі і РСФСР. Перамовы скончыліся падпісаннем 16 студзеня 1921 г. «саюзнай рабоча-сялянскай дамовы» паміж імі. Але і гэтая дамова, з’яўляючыся хутчэй фікцыяй раўнапраўя, не вызначала канчаткова сутнасць беларуска-расійскіх адносін, пакідаючы Маскве шырокае поле для маніпуляцый Беларуссю.

      Пад СКАЧАТЬ