Мәдени антропология. Әлия Масалимова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ түсінігінің үлкен маңызға ие болатын-дығы жөнінде айта кету қажет.

      Ғалымның ойынша, адамзат тіршілігінің ерекшелігі, оның өзге тіршілік иелерінен айырмашылығы оның санасы мен өзіндік ой-санасының болуында. Олар адамды «осы әлемде» бейтанысқа айналдырып, қорқыныш және жалғыздық сезімдерін туындатады. Адам мен табиғат арасындағы шынайы қарым-қатынастардың үзілуі адамзат тіршілігінің негізгі мәселесіне айналып, экзистентальді қарама-қайшылықтарға алып келеді.

      Фромм адам мен қоғамның өзгеруінің толық бағдарламасын жасап шығарады. Ол бойынша адамның мінез-құлқының өзгеруінің себебі доминантты ұстанымнан болмыста билік жүргізу ұстанымына ауысуы, сонымен қатар басқарудың бюрократиялық жолын гуманистік жолмен алмастыру.

      Егерде психологиялық антропологияның қазіргі күйіне назар аударатын болсақ, онда жиырмасыншы ғасырдың 70-80 жыл-дары этнопсихология мәселелерімен айналысатын жаңа университеттік орталықтардың пайда болғаны жөнінде айта кеткен жөн. Бұл Калифорниялық университет, Эмори университеті, Чикаго және Гарвард университеттеріндегі пәнаралық орталықтар.

      Интерпретациялық әдістің пайда болуы психологиялық антропологиядағы дәстүрлі зерттеу парадигмаларының біршама өзгеруіне алып келді. Егерде бұрынырақ, адам мен қоғам зерттеу объектері ретінде ажырамас байланыста қарастырылып келсе, енді адамның ішкі және сыртқы дүниесі ажыратылды, жеке тұлға мен қоғам арасында белгілі бір дуализм пайда болды. Мәдениет пен адамды зерттеу барысында басты назар жеке тұлғаның ішінде жатқан адамның мінез-құлқы арқылы берілетін мағыналарға назар аударылды. Олар белгілі бір топтың қоғамдық түсініктерінің көріністері ретінде емес, нақты адамның түсініктері ретінде қарастырылады.

      Психологиялық антропологияда социомәдени детерминизмнен алшақтау байқалды. Оның пәндік саласына тарихи этнологияның концептуалдық негіздерін даярлаған жаңа түсініктер кіре бастады. Бұл келесі мәселелерді қамтиды:

      – тұлғаның өзі психологиялық антропологияның зерттеу пәні болды, әсіресе, оның өзіндік құрылымы, психиканың түрлі пластары қарастырылды;

      – тұлға – тек белгілі мәдени модельдерді алып жүруші ғана емес, ол белсенді қоғамдық агент;

      – мәдениет адамды қоршаған ортаны қабылдауына, оның когнитивті, аффективті қабілеттеріне, сонымен қатар «тұлғаның ішіндегі» құрылымның характеріне, адам жадының қызметтерінің ерекшеліктеріне әсер етеді;

      – мәдени категориялар әрбір нақты жағдайда тұлға арқылы игерілу барысында ерекше өзгеріске ұшырайды;

      – мәдени категориялар бір мәдениет аясындағы түрлі топ мүшелері арқылы өзіндік өзгеріске ұшырап отырады, осымен мәдени дәстүрдің вариативтілігін, яғни алуандылығын түсіндіруге болады;

      – мәдениет үрдіс ретінде қарастырылады, оның икемділігі мен қозғалмалы сипаты мойындалады;

      – мәдениет СКАЧАТЬ