Cins və xarakter. Отто Вейнингер

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ söhbət açı-lacaq. İnsanın cinsi sferası başqa orqanizmlərdə olduğu kimi təbiət qanunları ilə o qədər də ciddi bağlı deyildir. Bu o faktdan görünür ki, insan ilin bütün fəsillərində seksual-dır və xüsusi yaz cinsi oyanmasının qalıqları onda, hətta ev heyvanlarında olduğundan da azdır.

      Cinsi yaxınlıq qanununun nəzəri kimyanın bir məş-hur qanunu ilə daha çox analogiyası var. Doğrudur, bu böyük kənarlaşmalar olduqda özünü büruzə verir. O, “kütlələrin təsir qanunu” ilə əlaqəli hallarla analogiya təş-kil edir. Məsələn, daha qüvvətli turşular, əsasən, daha qüv-vətli əsaslarla birləşir, eynilə daha kişi fərd daha qadın fərdlə birləşdiyi kimi. Amma burada ölü kimyəviliklə mü-qayisədə Novumdan daha böyük bir şey ortaya çıxır. Canlı orqanizm sonsuz sayda bərabər hissələrə bölünən homo-gen izotrop substansiya deyildir: "principium indiviua-tions" (fərdiyyətçilik prinsipi), yəni bütün canlıların fər-diyyət kimi yaşaması faktı orqanizmin müəyyən quruluşa malik olması zərurətini göstərir. Burada daha böyük hissə-nin bir birləşməyə, daha kiçik hissənin isə əlavə məhsul əmələ gətirərək digər birləşməyə girməsi mümkün deyil. Xemotropizm daha sonra mənfi ola bilər. A-b fərqinin mə-lum qiymətindən başlayaraq biz mənfi qiymət, əks meyil, başqa sözlə, cinsi dəfetmə alırıq.

      Doğrudur, ölü kimyəvilikdə də elə həmin reaksiya müxtəlif sürətlə baş verə bilər. Lakin heç vaxt, ən azı, ən yeni baxışlarla mühakimə yürüdərək katalizin köməyi ilə uzun və ya qısa zaman fasiləsində eyni bir reaksiyanı onun tam yoxluğu yerinə törətmək (baxdığımız halda de-mək olar ki, əks reaksiyanı) olmaz. Əksinə, müəyyən tem-peraturda yaranan məlum birləşmə onun yüksəlməsi ilə parçalana bilər və əksinə. Əgər reaksiyanın idarə olun-ması temperaturun funksiyasıdırsa, onda canlı orqanizm-lərdə o, əksər hallarda, zamanın funksiyasıdır.

      T amilinin, yəni “reaksiya zamanının” qiymətində, əgər ümumiyyətlə, belə müqayisələr mümkünsə, cinsi ca-zibə ilə kimyəvilik arasındakı sonuncu analogiya gizlən-mişdir. Elə burada reaksiyanın sürətlər formulunu, iki fərd arasındakı cinsi reaksiyanın inkişaf sürətinin müxtəlif də-rəcələrini vermək və A-nın t-yə görə diferensasiyasını sı-naqdan keçirmək olar. Ancaq heç kəs faydasız lovğalıqla “riyaziyyatın gözəlliyini”(Kant) alçaltmamalıdır: funksi-yaların sabit olduğu bu qədər mürəkkəb və dolaşıq müna-sibətlərə diferensasiya tətbiq etmək mübahisəli məsələdir. Beləliklə, nə demək istədiyim tamamilə aydındır: uzun müddət birlikdə olmuş, yaxud daha yaxşı ifadə etsək, bir yerə qapadılmış iki orqanizmin duyğusal meyillənməsi mövcudluğu gözə görünənə qədər çox zaman tə-ləb olu-nan kimyəvi proses kimi hətta əvvəlcə nifrətin olduğu yer-də də inkişaf edə bilər. Sevgisiz nikaha girən insanlara ve-rilən təskinlik –”yaşayarsız, sevişərsiz!” qismən bu əsasa dayanır.

      Aydındır ki, cinsi yaxınlığın kimyəvi xassə ilə analo-giyalarına böyük dəyər vermək lazım deyil. Ancaq mənə elə gəlir ki, belə müşahidələr çox şeyə aydınlıq gətirir. Bir məsələ hələ də həll olunmayıb: cinsi cazibəni tropizmlərə aid etmək lazımdırmı? Hətta əgər cinsi duyğu üçün bu möhkəm müəyyən olunmuş olsa belə, erotikaya münasi-bətdə bu həll süni olardı. Sevgi halının başqa bir şərhə də ehtiyacı var və onun üçün bu şərh ikinci hissədə verilə-cəkdir. Bununla yanaşı, insanların ehtiraslı meylinin for-maları ilə xemotropizm arasında şəksiz analogiyalar möv-cuddur. Mən yenə də Götenin “Die Wahlverwandtschaf-ten” əsərində Eduardla Ottiliya arasındakı münasibətlərə müraciət edəcəyəm.

      Nikah problemi ilə bağlı edilmiş bir neçə qeyd artıq bu romanın adı ilə əlaqələndirilmişdir. Bu fəsilin nəzəri his-səsində çıxarılmış bəzi zəruri praktiki nəticələr də həmçi-nin göstərilmiş problemlə bağlıdır. Göstərilmiş cinsi cazibə qanunu və göründüyü kimi ona oxşar bəzi digər qanunlar öyrədir ki, sonsuz sayda aralıq cinsi formalar mövcud ol-duğu üçün bir-birinə ən yaxşı uyan iki belə fərd ola bilər. Bu bioloji nöqteyi-nəzərdən yanaşdıqda nikaha haqq qa-zandırmaq, “azad məhəbbəti” isə inkar etmək lazım gəlir. Doğrudur, monoqamiya haqqında məsələ yenə də digər münasibətlərlə də, məsələn, dövrilik kimi (onun barəsində bir az sonra söhbət açacağıq) həmçinin, yetkinlik ölçüsü üzrə zövqün artıq göstərilmiş tədqiqi ilə mürəkkəbləşir. Beləliklə, bu məsələnin həllinin sadəliyi yenə də azalır.

      Heterostiliyanı, xüsusilə “qeyri-qanuni mayalanma-dan” demək olar ki, müstəsna olaraq inkişaf qabiliyyəti az olan rüşeymlərin doğulması faktını xatırladıqda başqa nə-ticə alınacaq. Bu onu güman etməyə məcbur edir ki, digər varlıqlarda ən möhkəm və sağlam nəsil ən güclü qarşılıqlı cinsi həvəs müşahidə olunan əlaqələrdən yaranır. Xalq lap qədimlərdən “sevgi övladları”nı qeyd etmişdir. O dü-şünür ki, daha gözəl və yaraşıqlı insanlar onlardan çıxır. Bu mənada hətta özünü bəşərin nəsil artıranı hesab etmə-yən bir şəxs belə ən azı gigiyenik mülahizələrə görə götür-qoyla bağlanmış nikahdan xeyli fərqlənən sırf pula görə nikaha rəğbət bəsləyə bilməz.

      Cinsi meyil qanunlarının öyrənilməsi ev heyvanları-nın çoxaldılmasına nəzərəçarpacaq təsir göstərə bilərdi. İkinci dərəcəli cinsi əlamətlərə və hər iki cütləşən heyvan-da onların inkişaf dərəcəsinə indiyə qədər edildiyindən daha böyük diqqət yetirilməlidir. Dişini xoşlamadığı hal-da erkəklə cütləşdirmək üçün tətbiq edilən hərəkət örnək-ləri, əlbəttə ki, məqsədinə nail olur, lakin, ümumiyyətlə, onlar həmişə pis nəticələrlə müşayiət olunur. Çağdaş gənc-lər kimi brom və dərmanlarla bəslənən saxta madyanlar-dan, ayğırlardan alınmış ağlagəlməz əsəbilik son hesabda yəqin ki, bu qanuna ziddir. Eynilə bunun kimi müasir yəhudiliyin fiziki degenerasiyasında heç də sonuncu olma-yan rolu o cəhət oynamışdır ki, nikahlar yəhudilərdə dün-yanın hər hansı bir yerində olduğundan daha çox sevgiyə görə deyil, araçılar vasitəsilə bağlanılır.

      Darvinin geniş təcrübə və müşahidələr yolu ilə özü-nün fundamental əsərlərində müəyyən etdiyi, indi isə ha-mı tərəfindən qəbul olunan budur ki, həm qohum fərdlər, həm də öz növ əlamətlərinə görə öz aralarında heç oxşar-lığı olmayanlar “cüzi fərqlənən” fərdlərə nisbətən bir-bir-lərini daha az cəlb edirlər və əgər iş hər halda mayalan-maya aid olursa, onda toxum ya inkişafın elə ilk mərhələ-lərində məhv olur, ya da zəif, əksər hallarda çoxalma qa-biliyyəti olmayan fərdə çevrilir. Heterostil bitkilərdə də olduğu kimi “qanuni mayalanma” digər kombinasiyalarla müqayisədə sayca daha çox və daha yaxşı toxumlar gətirir.

      Beləliklə, o rüşeymlər daha yaxşı inkişaf edir ki, onla-rın valideynləri daha böyük cinsi yaxınlığa malikdirlər. Hamı tərəfindən tətbiq olunan bu qaydadan çıxarılan nə-ticə ədalətlidir: nikah bağlanırsa və uşaqlar doğurulursa, onda sonuncular ən azından aradan qaldırılmış cinsi ey-bəcərliyin bəhrəsi olmamalıdır, çünki uşağın mənəvi və fiziki cəhətdən formalaşmasında bunun əks olunmaması imkansızdır. Əlbəttə, bəhrəsiz nikahların əksər hissəsini sevgisiz nikahlar təşkil edir. Köhnə həyat təcrübəsi də bu sahəyə aiddir. O öyrədir ki, cinsi aktda həyəcan СКАЧАТЬ