Dağlar arxasında üç dost . Ильяс Эфендиев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ göstərmək istəyirəm ki, özgənin nişanlısını binamus oğru kimi çöldən götürüb qaçıranın anasını necə ağlar qoyarlar.

      Yoldaşları yüyürüb tüfənglərini götürəndə Bəndalı qoymadı.

      – Kişisiniz, – dedi, – o mənim üstümə tək gəlib.

      Sonra bu otağa girib tüfəngini götürəndə mən özümü saxlaya bilməyib, ayaqlarına yıxıldım: – Arada qan olmasın, – dedim. O məni kənara itələyib, «Sən otur yerində» – dedi. Sonra bayıra çıxıb yoldaşlarına and içdi ki, onun köməyinə gələni öz əli ilə öldürəcək. Anası, bacıları qabağını kəsdilər. Olmadı. Atını minib sürdü çölə. Səngərə girib bir saatdan artıq vuruşdular. Mən pəncərənin qabağında durub güllə səsi gələn tərəfə baxırdım. İkisinin də tüfəngi dalbadal açılırdı. Mən allaha yalvarırdım ki, ziyanlıq olmasın. Sonra ikisi də atın belinə qalxıb, güllə ata-ata bir-birinə tərəf çapdılar. Mən əllərimlə üzümü tutub yerə çökdüm. Birdən ikisinin də tüfənginin səsi kəsildi… Hay düşdü, ki, ikisinə də güllə dəyib…

      Gülnisə susdu. Sonra yavaş səslə dedi:

      – Əmim oğlu elə güllə dəyən kimi rəhmətə getmişdi. Bəndalı isə dörd yerdən yaralanmışdı. Düzü, heç sağalmağına ümid yox idi. Ancaq görünür kəndiri üzülməmiş imiş.

      – Demək, aralığa qan düşdü.

      – Bəli. Ancaq camaat qoymadı qırğın olsun. Tökülüb barışıq elədilər.

      – Bəs nə əcəb sizinkilər barışığa razı oldu?

      – Çünki arada qız məsələsi var idi. Əgər mən düşmən qapısında olmasaydım bəlkə də barışmazdılar. Atamgil tikanlı adamlar idi.

      Lap yaxında xoruz banladı. Sonra haralardansa ona səs verdilər. Sobadan düşən işıq sönmüşdü. Bayırda küləyin vıyıltısı yavaşımışdı.

      – Bəndalı əmi neçə il qaçaq oldu?

      – Sovet gələnəcən.

      – Yəqin ki, çox əziyyətlər çəkmisiniz…

      – Bəndalının əziyyətinin yanında mənimki nəydi… İyirmi dörd il gecə-gündüz at belində olmaq zarafat döyüldü. O dözürdü, gərək mən də dözəydim. Canım-canından artıq döyüldü ki…

      Xoruzlar bir ağız da banladılar. Gülnisə əsnəyib o biri böyrü üstə çevrildi.

      – Yat. Gecə keçir. Səhər açılsın, xeyir gəlsin.

      Bu sözləri deyərkən onun səsində gələcəyə qarşı möhkəm bir ümid var idi. O, qaçaq ərinin dağda-daşda ömür sürdüyü o ağır günlərdə özünün keçirdiyi iztirabları, qorxu nə əzabları heç bir zaman heç kəsə söyləmədiyi kimi indi bu şəhərli qızına da demirdi. Bəlkə bunu heç Bəndalı özü də bilmirdi. Yəqin o hisslər, o xatirələr bundan sonra da kimsəyə söylənilmədən Gülnisə ilə birlikdə qəbrə gedəcək. Bunlar Gülnisə üçün iki gözü kimi əziz idi və başqa birisinin bilib-bilməməsi də onun üçün qətiyyən maraqlı deyildi. O çəkdiyi bütün əziyyətlərə baxmayaraq, indi özünü xoşbəxt hesab edirdi. İnsan gərək nankor olmasın. Gülnisə arxayınlıqla yuxuya getdi.

      Səlimənin isə yuxusu gəlmirdi. Bəndalı kişinin sakit və ciddi çöhrəsi, qorxu və atışmalarda keçmiş həyatı elə bil ki, bayırda hərdən-hərdən səslənən küləyin arxasında, onun qopub gəldiyi yerlərdə hələ də davam edirdi. Elə bil ki, dünyada heç nə itmirdi. Heç nə məhv olmurdu. Elə bil ki, uşaqlıqda eşitdiyi nağıllar da həmişə yaşayır…

* * *

      Səhər çaydan sonra:

      – İdarəyə getmək istəyirsinizmi? – deyə Şahlar qızdan soruşdu.

      Səlimə oğlanın onunla nə üçün belə qaşqabaqlı danışdığına təəccüb edərək:

      – Əlbəttə, – deyə cavab verdi.

      (Səlimə bilmirdi ki, bu yerlərdə cavan oğlanın, ata-anasının yanında gənc qız-gəlinlə üzügülər danışması böyüklərə qarşı hörmətsizlik sayılır.) Qız qalxıb son dəbdə tikilmiş gödək paltosunu geyərək şərfini örtdü. Sonra Bəndalı və Gülnisə ilə salamatlaşaraq oğlanla birlikdə otaqdan çıxdı.

      Kənd, şimaldan və şərqdən uca dağlarla əhatə olunmuş vadidə yerləşmişdi. Cənub tərəfdə Qurdbasan gədiyin aşırımı görünürdü. Hər tərəfi qar basmışdı. Şahlarla qız onlardan əvvəl gedib-gələn adamların saldığı cığırla idarəyə tərəf gedirdilər. (Bəndalı kişinin evi kəndin lap yuxarısında idi.)

      – Srağagün siz mənim ucumdan yamanca əziyyət çəkmisiniz…

      – Nə bildiniz? – deyə oğlan xəfif təbəssümlə soruşdu.

      – Necə nə bildim… – deyə qız onun birdən-birə belə üzügülər olmasına sevinərək, özündə bir yüngüllük hiss etdi.

      – Nə əziyyət çəkmişəm, – deyə oğlan cavab verdi. Və bu zaman qənşərindən keçdikləri birmərtəbə evin eyvanında, əlləri gödəkcəsinin ciblərində dayanmış, qısaboylu kişini görüb: – Sabahın xeyir, əmi, – dedi. – Nə əcəb heyvanın yanına getməmisən.

      – Getməyin nə faydası var, – deyə kişi gözünü onlardan çəkib başqa səmtə baxaraq, qaşqabaqlı cavab verdi. – Heyvan silosa dilini də vurmur.

      – Heyvan neyləsin, – deyə oğlan hirsləndi. – Silosu elə kökə salmamısınız ki, dilinə vura bilsin.

      – Sən bu il düzəldərsən, – deyə kişi üzü o yana cavab verdi. Oğlan qıpqırmızı oldusa da bir söz demədi.

      – Kişi doğrudan sizin əminizdir? – deyə bir qədər aralanandan sonra qız soruşdu:

      – Bəli, əmimdir, – deyə oğlan könülsüz cavab verdi.

      – Rayon mərkəzində Çıraq dayı mənə dedi ki, yem barəsində işiniz bir az çətindir.

      – Bir az yox, çox çətindir. Otumuz lap az qalıb. Keçən yay bərk quraqlıq keçdiyindən lazım olan qədər ot yığa bilməmişik. Silos da ki…

      – Görünür silosu vaxtında yaxşı hazırlamamısınız.

      – Elədir. Bizim bu camaatın silosla, qarğıdalı ilə işi yoxdur.

      – Nə üçün?

      – Deyirlər, qarğıdalı heyvanın ətini-südünü xarab eləyir.

      – Axı nəyə əsasən belə deyirlər?

      – Əsasa-zada СКАЧАТЬ