Dağlar arxasında üç dost . Ильяс Эфендиев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ camaat enib aşağı aranda qoyun saxlayırdı. Bir gün hay düşdü ki, İran atlıları haramıda (haramı, qışda qoyun saxladığımız yerə deyirdik) hacı Tanrıverdi uşağının qoyununu yığıb keçirdiblər Arazın o tayına.. Bu əhvalatı onlar Alıhüseynin üstünə yıxdılar. Dedilər guya, İran atlılarına bələdçilik eləyən o olub.

      – Onlar bunu necə sübut eləyə bildilər?

      – Alıhüseyn də, torpağı sanı yaşasın, bizim bu gədə kimi çox atbaz idi. Çapqından bir neçə gün qabaq o, Şahsevənlərdə yaxşı bir at sorağı alıb keçmişdi o taya. Hacı Tanrıverdi uşağı da bunu əllərində dəstavüz tutub divana danos verdilər. Fərəc bəy on iki atlı ilə obaya gəlib Alıhüseyni tutdu. Camaat bilirdi ki, nahaq işdir. Ona görə də bir dəstə ağsaqqal naçalnikin hüzurunda and içdilər ki, Alıhüseynin bu işdən xəbəri yoxdur. Fərəc bəy tərs adam idi. Anda-zada inanan deyildi. O biri tərəfdən də dediyim kimi hacı Tanrıverdi uşağına qohumluğu çatırdı. Alıhüseyni götürüb apardı Şuşa qalasına.

      Gülnisə susdu. Hələ də davam edən küləyin vıyıltısı eşidilirdi.

      – Bəs sonra nə oldu?

      – Həmin günün səhəri küy düşdü ki, Bəndalı naçalniyi öldürüb qaçıb.

      – Nə cür öldürmüşdü?

      – O vaxt Bəndalı, atalı-analı olsun, elə Şahlar yerdə imiş. Alıhüseyn tutulan günün səhəri gedir çıxır naçalniyin dəftərxanasına. Qapıda dayanan strajniklərə deyir ki, guya ağa üçün vacib xəbər gətirib. İzin verirlər, girir içəri. Nə qədər minnət-sünnət eləyir, bir şey çıxmır. Naçalnik qəzəblənib söyüş eləyir. İş belə olanda, gədənin cibində tapança varmış, Fərəc bəyə dalbadal üç güllə vurub özünü pəncərədən atır küçəyə. Dalınca tökülüb nə qədər güllə-zad atırlar, bir şey çıxmır. Özünü Daşaltına verib qalxır Topxana meşəsinə.

      Xeyli sükutdan sonra qız soruşdu:

      – Bəs sizlə evlənməyi nə cür oldu?

      – Bu uzun əhvalatdır. Yat, yorğunsan.

      – Yuxum qaçıb.

      Sükut. Soba gurhagur yanırdı.

      – Gülnisə xala, yatdınız?

      – Xeyr. Xəyalım keçmiş günlərə getdi… Dünyadır da.

      – Danışın, necə oldu ki, siz Bəndalı əmiyə getdiniz?

      – Mən getmədim, özü apardı.

      – Yəni götürüb qaçdı?!

      – Bəli.

      – Səni harada görmüşdü?

      – Öz evimizdə. Qapıda oturub nehrə çalxalayırdım. Bir də gördüm dağın dalından bir dəstə atlı çıxıb obaya girdi. Qabaqda, ucaboy, qaşqa kəhər minmiş bir oğlan gəlirdi. Yay vaxtı olduğundan kişilər peşqurd üçün arana getmişdilər. Ona görə də irəli çıxan olmadı. Qabaqda gələn həmin oğlan atının başını çəkib məndən soruşdu:

      – Qızlar, hacı Fərhadın evi hansıdır?

      Mən cəld ayağa qalxıb dedim:

      – Buradır.

      Atlılar gəlib töküldülər qapıya. Hamısı tüfəngli idi. Həmin cavan oğlan belinə patronla dolu üç kəmər bağlayıb, ikisini də çal-çarpaz çiyinlərindən aşırmışdı. Beli o qədər nazik idi ki, üzükdən keçərdi. Mən ömrümdə belə yaraşıqlı, yaxşı geyinən oğlan görməmişdim. Onun ayaqlarında güzgü kimi parıldayan bizburun, uzunboğaz çəkmə, başında bahalı gümüşü dəridən papaq var idi. Sağ böyründən qızıl dəstəli onatılan asılmışdı. Anam ağzında yaşmaq, bu oğlanın qabağına yeriyib: – Xoş gəlmisən, Bəndalı, – deyəndə mən atlıların kim olduqlarını başa düşdüm. O vaxt, bütün mahalda qaçaq Bəndalıdan danışırdılar.

      – Xoş günün olsun, bacı, – deyib oğlan ədəblə cavab verdi. Onun anamla danışanda utancaq uşaq kimi başını aşağı dikməsi, səsindəki yumşaqlıq mənə çox təəccüblü gəldi. O vaxtacan mən ayrı cür fikirləşirdim. Elə bilirdim qaçaq Bəndalı çox zəhmli, acıqlı bir kişidir. Haqqında elə şeylər danışırdılar ki… – Buyurun içəri, – deyə anam təklif elədi.

      – İçəri isti olar, bacı, elə burada oturarıq, – deyə oğlan, sapı ceyran ayağından olan qamçısını çəkməsinin boğazına sancdı. Anam təzə xalça gətirib, qapıya salanda o soruşdu ki, bəs hacı özü haradadır? Anam cavab verdi ki, biçin üstünə gedib.

      Oğlan başını aşağı salıb, yavaş səslə dedi:

      – Yaxşı olmadı.

      Anam qonaq-qara görmüş arvad idi. Əli ilə yaşmağını tutub: – O nə sözdü Bəndalı, – dedi. – Hacı oldu-olmadı, öz evindir.

      Burada Gülnisə susub qaçaqbaşının birinci dəfə ona saldığı nəzəri xatırladı. Uzun illər, çoxdan sovuşub getmiş gənclik o ilk baxışın təsirini silib apara bilməmişdi. Qaragöz cavan qaçağın xəncər kimi iti nəzərləri, o zaman on dörd yaşlı ətli-canlı sağlam bir qız olan Gülnisənin ürəyinə həm bir vahimə salmış, həm də gənc bir qız olduğunu ona xatırlatmışdı. Anası böyründən keçərkən himlə onu içəri çağırıb: – Batmış – deyə pıçıldamışdı, – yekə, nişanlı qızsan, utanmırsan? Üz-gözü açıq, ağzını əngəldib cahil oğlana baxırsan?

      – Sonra nə oldu? – Səlimə səbirsizliklə soruşdu.

      – Həmin əhvalatdan bir neçə vaxt keçmişdi. Bir gün mən qızlarla çölə, dovğa pencəri yığmağa getmişdim. Bir də gördük Bəndalı öz atlıları ilə böyürdən çıxdı. Əvvəl heç nə anlamadıq. Mən yenə də ağzıma yaşmaq vurmağı unudub, qaçaqbaşıya baxırdım. O, atını səyirdib yanımıza gəldi. Heç bir söz demədən məni qaldırıb, yəhərə basdı.

      – Qışqırdınız?

      Gülnisə xeyli susdu. Nəhayət: – Yox, – dedi, – qışqırmadım.

      – Bəs qorxmadınız?

      – Nədən qorxacağam. Yeməyə aparmırdı ki…

      – Axı deyirsiniz nişanlı idiniz…

      – Orası eləydi… Ancaq nə bilim… qorxmadım…

      Səlimə qaranlıqda gülümsədi.

      – Sizi hara apardı?

      – Öz obalarına.

      – Bəs nişanlınız nə elədi?

      Gülnisə СКАЧАТЬ