Bir gəncin manifesti. Мир Джалал Пашаев

Чтение книги онлайн.

      Hacı ona tərəf gələn qaraltını bayaqdan seçirdi, lakin tanıya bilmirdi, əhəmiyyət də vermirdi. Səsindən Mərdanı tanıdı və bunu çoxdan gözləyirmiş kimi tez qəlyanı ağzından çəkdi:

      – A biqeyrət oğlu, küçüyünüzü niyə yığışdırmırsız qapı-bacadan?

      Mərdan yol boyu özünü məcbur edib hirsini boğmağa çalışırdı.

      Onu da qət etmişdi ki, «Hacıya güzəşt getmək yoxdur!» Mərdan söyüşləri elə bil eşitmədi, yenə da sakit danışdı:

      – Hacı əmi, zəhmət çəkin, bizim uşağın paltarını verdirin, bir qələtdir…

      Hacı onun sözünü ağzında qoyub bir az da bərkdən dedi:

      – Niyə çəkib küçüyünü qılçana bağlamırsan? Səndən soruşuram…

      Hacının son sualı həmişə ağalığa alışmış, qarşısındakının itaətindən zövq alan qoluzorlunun amiranə bir sualı idi. Ona görə də dedi, bir an sükut edib cavab istədi:

      – Səndən soruşuram!

      Mərdan qəzəbini boğdu, vəziyyətini dəyişmədi:

      – Hacı əmi, ayıbdır sizin üçün!

      Hacı cırıltılı səslə həyəti başına aldı:

      – Lüt oğlu lütün qanı bahasına danışmağına bir bax!

      Mərdanın səbri tükənmişdi:

      – Hacı əmi, sizə nə layiq, ağsaqqalsınız!

      – Kiri, donuz oğlu!

      – Hacı əmi, böyüksünüz!

      – Mənə moizə oxumağına bir bax! Sabah atanı yan…

      – Hacı əmi, möminsiniz axı! Atamın adını niyə çəkirsiniz? Niyə qoymursunuz o, qəbirdə rahat yatsın?!

      – İtil gözümün qabağından!

      – Hacı əmi, axı Məkkəyə getmisiniz!..

      – Məkkə adı çəkmək sənin kimi itlərə yaraşmaz!

      Mardan bir an susdu, dinmədi. Görən deyərdi bu qorxur, ya sözü qurtarıb, ya başqa bir tədbir axtarır. Amma belə deyildi. Bir az duruxduqdan sonra Mərdan səbrinin tükəndiyindən, ürəyində çoxdan kök salmış olan təhlükəli işi icraya hazır olduğunu xəbər verən güclü, nagəhani bir səslə dedi:

      – Hacı əmi, yazıqsınız!

      Hacı bunu eşidəndə qulağına inanmadı, çubuğunu qurşağına sancdı, heyrətindən əllərini dizlərinə qoyub qabağa sarı əyildi:

      – Necə?!

      Mərdan ayağını tirin üstünə qoyub səkiyə hoppandı. Hacının yaxasından tutub yastıq kimi yerə atdı. Qaranquş kimi üstünə qondu, baş-qulağını yumruqla qızışdırdı.

      – Belə, bax, belə, belə!

      Mərdan hirsindən boğulurdu. Aləm onun gözünə bir yanar təndir kimi görünürdü. O, özünü bu odun içində sanırdı. Ömrünü, gününü, ailəsini, səadət və ümidini yandıran bu alovun içində yalnız bir şeyi qorumaq, yalnız bir şeyi xilas etmək üçün çalışırdı: şərəfini, izzəti-nəfsini, hüququnu.

      Mərdan Hacını təpik altına salıb yumşaltdıqca intiqam hissilə dolu qəlbi də yumşalırdı. Hacının kötək tutan, lakin kötək görməyən cəmdəyinə vurduğu zərbələrlə sanki canındakı ağrıları töküb rahat olurdu.

      Hacı İbrahimxəlilin nəriltisinə çıxan qadınlar qışqırıb Mərdanı söyürdülər. Nökərlər yüyürüb Hacını Mərdanın əlindən almaq istədilər. Mərdan acıqlandı:

      – Kənar durun! Yaxın gəlməyin!

      Əslinə baxsan, nökərlərin araçılıq eləməyi zahir üçün idi. Hacının yediyi kötək onların da ürəyini sərinlədirdi, həm də qəribə gəlirdi. Onlar da Hacıdan yanıqlı idilər. Elə bir dünya olsa idi ki, camaatın haqq-hesabına baxalar, hamının qisasını bir-birindən alalar, onda nökərlər Hacının tükünü «beləcə» didərdilər. Deyəsən, Mərdan məhz belə bir dünyadan gələn, ədalətdən xəbər verən adam idi. Onlar belə bir dünyanın olacağını bilmirdilər. Ona görə də Hacının sitəmlərinə, təhqirlərin birtəhər dözüb baş girləyir, fürsət axtarırdılar. Mərdanın Hacını bu kökə salması nökərlərə qəribə və həm də çox xoş gəlirdi. «Hacını da bu kökə salmaq olarmış!» Onlar xəlvəti bir-birinə deyirdilər: «Mərdan motal basır!», «Yox, palçıq ayaqlayır!..» «Xəmir yoğurur!»

      Onların çoxu buna oxşar hadisələr görmüş, ya eşitmişdi. Kəndlilərin Zülqədarovlara, Şahyarbəylərə necə divan tutduğunu bilirdilər. Lakin onların çoxu öz gözləri qabağında itaətində olduqları ağanın bu kökə düşdüyünü görməmişdilər və gözləmirdilər də. Onlar Hacının hıqqıltı-nıqqıltı ilə dediyi söyüşlərini eşitdikcə, peyin içində eşələnib araqçın axtardığını gördükcə, altdan-altdan gülür, bir-birinə göz vururdular.

      Mövlam kişi sevincindən özünü saxlaya bilməyib evinə gəldi. Üzünü arvadına tutub muştuluq verən kimi danışdı:

      – Mən dünyada çox tamaşalar görmüşəm, özümə görə az-çox ləzzət çəkmişəm. Vallah, bugünkü ləzzəti ömrümdə görməmişəm. Sonanın oğlu, əlinə döndüyüm Mərdan Hacı İbrahimxəlilə bir aş bişirdi ki, qiyamətədək dadı damağından getməz. Nə yemisən, turşulu sıyıq! Ay çəkdi ha! Çəkdi ha!.. Hayıf ki, hayıf ki, gəlib baxmadın. Görsəydin hər yumruğu ürəkdən neçə tikan çıxardır! Allah o igidə zaval verməsin, ay arvad, sağlıq olsa, gərək bir şey bişirəsən, Mərdanın xəcalətindən çıxam…

      Mərdan yorğun idi. Ayağı ilə Hacını təpikləyir, əli ilə tərini silir, tövşüyürdü. Nökərlərdən biri onun yanından külək kimi tünd ötdü və pıçıldadı:

      – Durma, ələ keçərsən!

      Mərdan bir Hacıya, bir nökərə baxdı. Hacının yaxasından qopartdığı gümüş saat sepoçqanı ovcunda oynatdı, cibinə qoydu:

      – Uşağın paltarını gətirəndə, saatı apararsan!

      Bunu deyib həyətdən çıxdı.

      Hacının isə eşitmək taqəti qalmamışdı. Gah qılçasını, gah başını tutub sızıldayırdı, aşağıdan-yuxarı, yaralı tülkü ovçuya göz yetirən kimi baxırdı. Qurşağı yerdən sürünür, mandulə arxalığının parçalanmış yaxası sallanırdı. O, ufuldaya-ufuldaya, söyə-söyə qalxdı, СКАЧАТЬ