Xatirələrim. Abdulla Şaiq

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ baxıb cavab verdi:

      – Xanım, Ağa İsmayıl Qarayaza necə gedir, onun orada daha bir işi qalmayıb, bizim onun ilə işimiz var. Gəlmişik onu görməyə.

      Dayım arvadı dediklərini yenə təkrar etdi:

      – Evdə yoxdur, deyirəm, özü dedi ki, Qarayaza gedəcəyəm.

      Səsindən, simasından xəstəyə bənzəyən arıq bir oğlan dedi:

      – A xanım, bu qədər yol gəlmişik, Allah rizasına, bizi balalarının başına çevir, Ağa İsmayılı gizləmə. Qoy ona dərdimizi danışaq.

      Dayım arvadı bir az yumşaldı.

      – Onda bir saatdan sonra gəlin, – deyə onları yola saldı.

      Rəncbərlərin bu halına anamın yazığı gəlib dedi:

      – Ay İsmayıl, bunların üst-başı niyə belədir? Arvadları yoxdur? Görünür, rəncbərlərə az zəhmət haqqı verirsən ki, yazıqlar özlərini düzəldə bilmirlər.

      Dayım istehza ilə gülərək, məğrur bir səslə cavab verdi:

      – Bəs necə, hamı sizin kimi xoşbəxt ola bilməz ki… Bir parça çörəyin var, oturub rahat yeyə bilmirsiniz… Onların da alnına Allahdan belə yazılıb. Molla Həsən ağa deyir: "Hər insanın qəza-qədəri hələ ananın bətnində ikən alnına yazılır. Bəndə kömək etməklə onun işi yaxşılaşmaz. Gərək Allah kömək eləsin".

      Anam dedi:

      – Ay İsmayıl, mənə qalsa, o Molla Həsənə verdiyin pulu bu yazıqlara versən, onlara əl tutsan, belə yazıq halına düşməzlər…

      – Bəsdir, bəsdir, sən allah, – deyə dayım arvadı anama etiraz etdi, – qardaşın o yan-bu yana az paylayır, sən də ona təzə yol göstərirsən. Bəs biz neyləyək? Ağzımızı göyə açaq?

      Anam cavab vermədi. İsmayıl dayım arvadına haqq qazandıraraq dedi:

      – Molla Həsən düz deyir, onların da alnına bu yazılıbdır, biz neyləyək?

      Dayım arvadı fürsətdən istifadə edib söhbəti yenə "Hacı İsmayıl" məsələsinə gətirdi:

      – Molla Həsən ağanın da alnına Ağa İsmayılı soymaq yazılıbdır. O olmasaydı, sən çoxdan Hacı İsmayıl olmuşdun.

      Söhbət uzandı. İsmayıl dayım çuxasını geyib evdən çıxmaq istərkən, yenə həyətdə rəncbərlərin "Ağa İsmayıl" deyə səsləri eşidildi. Dayım tez qapıya tərəf getdi. Mən də küçə qapısına çıxdım.

      Rəncbərlər dayımı görən kimi əllərini döşlərinə qoyub:

      – Salam əleyküm, Ağa İsmayıl, – dedilər.

      Dayım salamlarını aldıqdan sonra:

      – Hə, nə deyirsiniz? – deyə məğrur bir vəziyyət aldı.

      Birinci qoca kişi dilləndi:

      – Ağa İsmayıl, bizə pul lazımdır. Gəlmişik…

      Dayım onun sözünü kəsdi:

      – Mən sizə demişəm ki, pul əlimdən oynayıb, bu il mən sizi yaza qədər saxlaya bilməyəcəyəm. İstəyən qalsın, istəməyən getsin, özünə iş tapsın.

      Arıq, xəstə rəncbər:

      – A kişi, bu vaxt biz işi hardan tapaq? Heç olmasa, bunu iki ay əvvəl deyəydin. Görünür, sən bizi acından öldürmək istəyirsən!

      – Öldürmək neçin? Bu il mənimki belə gətirdi. Yoxa nə çarə?

      – Günah kimdədir? O ifritə Zeynəb gündə bir arvad tapıb səni soğan qabığı kimi soydu.

      – Artıq-əskik danışmayın, mən sizi yaza qədər saxlaya bilməyəcəyəm.

      – Ağa deyir, sür dərəyə, sür dərəyə, əlimizdən nə gəlir! Barı bu günə qədər olan haqq-hesabımızı ver! – deyə qoca rəncbər mübahisəyə yekun vurmaq istədi.

      İsmayıl dayım qocanın əlinə 45 manat pul qoyub:

      – Aranızda bölüşdürün, – dedi.

      Hamı gözünü qocanın əlindəki pula dikmişdi. Xəstə rəncbər nə isə demək istəyirdi. Elə bu vaxt dayım əlimdən tutub evə qayıtdı.

* * *

      Molla Həsən Ağanın adını eşitmişdimsə də, üzünü görməmişdim. Bir gün təsadüfən atamla bazara gedərkən küçədə ona rast gəldik. Atamı görüncə dayandı. Salamlaşdılar. Bir-birinin əhvalını soruşduqdan sonra o, diqqətlə mənə baxıb dedi:

      – Yəqin, bu ağazadədir?

      Atam cavabında:

      – Bəli, bəndəzadədir, – deyə cavab verdi.

      Mən onun Molla Həsən olduğunu hiss etmişdim.

      Molla Həsən ağa ucaboy, qarayanız və sağlam bir kişi idi. Ensiz, qırışıq alnı, enli və çatma qara qaşları, kiçik bəbəkli, qara, kəskin gözləri vardı. Vücuduna nisbətən kiçik başına qazan boyda iri bir əmmamə qoymuşdu. Bu əmmamə qalın, iri dodaqlarının ucuna qədər boru kimi uzanmış, nazik burnuna, xırda gözlərinə və qırışıq sifətinə heç yaraşmırdı. Təxminən altmış yaşlarında olan bu molla Tiflis camaatının əksəriyyətini öz təsiri altına ala bilmişdi. Minbərdə üzünü camaata tutub deyirmiş: "Hər kəsin xanəsində rusca kitab olsa, hər kəs özünü rusa bənzədib, rus əlbisəsi geyinsə, hər kim uşaqlarını rus məktəblərində təlim və təhsil almağa qoysa, qiyamət günü Allah-təalanın və peyğəmbərimiz Məhəmməd Əleyhissəlamın hüzuruna üzüqara gedəcəkdir. Bizə ancaq din və şəriət elmi lazımdır, vəssalam, mabəqi elmlər şeytan elmidir. Onlardan qaçın, vücudunuzu cəhənnəm odundan qoruyun…"

      Belə görüşlərin təsirilə çox zaman Tiflis camaatı uşaqlarını rus dilində açılmış məktəblərə qoymayıb, mollaxanalara göndərirdilər.

      Molla Həsən ağanın iki arvadı vardı. Böyük arvadı Zibeydə xanımı özü ilə İrandan gətirmişdi. Zibeydə xanım özünü kişinin gözünə soxmağı bacaran, 45 yaşında nazlıqəmzəli bir arvad idi. Ağa evə qayıdana yaxın hər gün qaşlarına vəsmə, gözlərinə sürmə çəkib, gözəl və təmiz paltarını geyinər, Molla Həsən ağanın yolunu gözləyərdi. Kişi içəri girincə əl-əl üstündə onun qarşısında durub salam verər, səhhətini soruşar və Allah-taaladan ağaya can sağlığı arzu edərdi. Ağa bir şey istədikdə heç kəsə fürsət verməyib, hər kəsdən əvvəl özü ona xidmət etməyə çalışardı.

      İkinci СКАЧАТЬ