Xatirələrim. Abdulla Şaiq

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ sat mənə.

      – Yox, satmıram!

      – Qoy bu adamlar qiymət qoysun. İki dəfə artıq verərəm, – bu sözləri deyib Baba şəst ilə əlini cibinə saldı.

      – Yox, Baba, satmıram.

      – Bu qoçumu da üstəlik verirəm…

      – Dedim ki, mən qoçumu satmıram.

      Lakin qoç döyüşdürmək büsatı bununla bitmədi. Məğlub olan qoçbaz birdən qaçıb öz qoçunu tutdu. Onu yerə yıxdıqdan sonra cibindən bıçağı çıxarıb qoçun başını kəsmək istədi. Ətrafdakılar nə qədər ona mane olmaq istədilərsə də, hirsindən dodağını gəmirən kişi razı olmadı:

      – Adam içində mənim başımı yerə soxan qoç mənə lazım deyil! – deyib qoçun başını kəsdi. Sonra üzünü adamlara tutub dedi, – Götürün, soyun, ətini aranızda bölüşdürün, mən belə namərd qoçun ətindən yemərəm!

      Baba qoçun zəncirini oynada-oynada o biri qoça baxdı. Sonra necə oldusa, onunla o biri qoçun sahibi arasında mübahisə başlandı. Mübahisə bir anda elə alovlandı ki, bu dəfə qoç sahibləri özləri döyüşə girişdilər…

* * *

      Gecə idi. Anam bizi yedirdib, içirdib yatmağa uzandırmışdı. Birdən-birə bayırda dəhşətli bir səs-küy qopdu. Elə bil bütün şəhər ayağa qalxmışdı. Hər yerdə tüfəng, tapança atılır, qəribə həyəcanlı səslər eşidilirdi. Tez yerimdən qalxıb, həyətə baxan artırmaya çıxdım. Anam yerindən sıçrayıb qolumdan yapışdı. Bütün bədənimin titrədiyini gördükdə:

      – Qorxma, oğlum, cinlər ayın üzünü tutub, onları qovurlar, – dedi və göydə üzünü qara bir pərdə qapamış, yalnız kənarları parıldayan ayı göstərdi.

      Kişilər aya güllə atır, arvadlar iki mis qabı bir-birinə vurub cingildədirdilər. Bir arvad isə həyətdə, kəsilmiş at quyruğunu uzun bir payanın ucuna bağlayıb havada oynada-oynada:

      – Kişə, kafir, kişə, – deyə çığırırdı.

      Mən yenə də qorxu içində idim. Bütün bu işlərin sirlərini başa düşmək üçün anamdan soruşdum:

      – Ana, cinlər ayın üzünü niyə tuturlar?

      – Oğlum, cinlər, şeytanlar insanların düşmənidir. Onlar ayın, günün üzünü tutub dünyanı zülmətdə tutmaq, zülmətdə qoymaq istəyirlər.

      Mən xəyalımda vəziyyəti bir az da böyüdərək, "Doğrudan, bu cinlər ayın, günün üzünü tutub yer üzünə işıq verməyə qoymasalar, qaranlıqda biz necə yaşayarıq?" – deyə düşünməyə başladım.

      Athaat, cingilti, bağırtı davam edirdi. Bir az sonra ayın bir yanı işıqlandı. Anam sevinə-sevinə:

      – Aha, ay cinlərin əlindən qurtarır, – dedi.

      Çox keçmədi ki, "cinlər qovuldu", ayın üzü açıldı, səsküy yatdı. Hamı sevinə-sevinə evinə çəkildi. O gecə səhərə qədər yata bilmədim. Cinlərin nə olduğunu və onların ayın yanına necə gedib ucaldıqlarını düşünürdüm.

      Sonralar coğrafiya dərslərində ayın və günün nə səbəbə tutulduğunu müəllim bizə anlatdı.

* * *

      Qafqaz və bəzi Şərq xalqları arasında belə bir əfsanə dolaşmaqda idi ki, guya Xızır adlı bir peyğəmbər var, o həmişə diridir. Ona bəzi yerdə Xızır Nəbi, bəzi yerdə Xıdır Nəbi deyirlər. Böyük dərd, fəlakət, ya bədbəxt bir hadisə üz verdiyi zaman, "Ya Xızır" – deyə onu köməyə çağırırdılar. Tiflisdə Xıdır Nəbi adına ayrıca bir kilsə də var idi. İldə bir dəfə fevralın üçüncü həftəsində cümə axşamı o kilsənin günü idi. Çərşənbə axşamı gürcü, erməni və azərbaycanlı arvadlar niyyət edir, buğdanı qovurub kirkirədə üyüdür, sonra onu böyük bir qaba töküb şərbət ilə isladırdılar. Səhərəcən qalıb quruyurdu. Buna "qovut" deyirdilər. Nəzir edən şəxslər hazırladıqları qovutu Xıdır Nəbi kilsəsində dilənçilərə paylayırdılar. Deyərdilər ki, guya kimin nəziri qəbul olubsa, çərşənbə gecəsi Xıdır Nəbi gəlib o qovutdan ya bir az yeyər, ya barmaqlarını üstünə basıb gedərmiş.

      Yaxşı yadımdadır, anam da Xıdır Nəbi gecəsi nəzir eləyib qovut hazırlamışdı. Mən qovutu sevməzdim. Anam qovutu böyük bir qabda pəncərəyə qoymuşdu. Mən hər səhər hamıdan əvvəl oyanardım. Həmin gün də tezdən oyananda anamın pəncərəyə qoyduğu qovut yadıma düşdü. Tez pəncərəyə yanaşdım, gördüm ki, Xıdır Nəbi barmağını qovutun üstünə basmayıbdır… Demək, anamın nəziri qəbul olunmayacaq. Tez barmağımı beş-altı yerdən qabdakı qovuta basdım. Anam oyananda pəncərəyə sarı qaçdı. Qovutun üstündə barmaq yerlərini görüb, sevincək çığırdı:

      – Xıdır Nəbi qovutuma barmağını basıb!

      Tez gedib Məşədi Pərini çağırdı. Barmaq yerlərini göstərib:

      – Görürsənmi? – dedi, – Ona şəkk gətirənə lənət!

      Məşədi Pəri heyrətlə qovutun üstündəki barmaq yerlərinə baxıb:

      – Mehri xanım, Allah nəzirini belə qəbul eləsin: gör, neçə yerdən barmaq basıb, – dedi.

      O gün anam qovutu paylamaq üçün Məşədi Pəriyə verib Xıdır Nəbi kilsəsinə göndərdi. Ancaq bu işlərin hamısı atamdan xəlvət olurdu. Bizim ev müəllim evi olduğu halda, mövhumat yuvası idi.

* * *

      Yeddi-səkkiz yaşında ikən bir dəfə xorzək olmuşdum; səsim tutulmuşdu, danışanda boğulub xoruz kimi banlayırdım. Həmişə evdə uşaqlardan biri xəstələndiyi zaman anam başını itirirdi. O, indi də bərk əl-ayağa düşdü. Qala məhəlləsində dayımgilin qonşuluğunda Gözəldostu adlı bir qoca arvad vardı. Hər kəs xəstələnsə, onu çağırırdı. Hamı ona təcrübəli türkəçarə həkimi kimi inanırdı. Anam tez onu çağırtdırdı. Gözəldostu gəldi. Boğazımı əli ilə yoxlayıb:

      – Xorzəkdir, – dedi, – Boğazı da iki tərəfdən gəlib. Bir az yağ ver, ovuşdurum.

      Anam nəlbəkidə yağ gətirdi. Gözəldostu barmaqlarını yaladıqdan sonra nə qədər etdisə, ağzımı açmadım. Axırda anam mənə yalvarmağa başladı:

      – Oğlum, boğazını basmayacaq, eləcə baxır ki, görsün, qızarıb, yoxsa yox.

      Ağzımı açdım. Gözəldostu baxdıqdan sonra:

      – İkitərəfli gəlib, görmürsən, vəzləri nə boyda olub? Boğazını basmaq gərəkdir, – dedi.

      Gözəldostu ucaboy, əlli beş-əlli altı yaşlarında bir arvad idi. Başına qara kəlağayı örtmüş, üstündən də ağ çarşab salmışdı, əyninə tünd göy СКАЧАТЬ