Sześć pięter luksusu. Cezary Łazarewicz

Чтение книги онлайн.

      Dworek Jabłkowskich w Cielcach

      Archiwum rodziny Jabłkowskich

      Być może inżynier Drzewiecki, by nie ranić synów i córek Józefa, nie wspomniał o wstydliwym epizodzie, który złamał życie ich ojcu. Bo po co przypominać, że zaliczył carskie więzienie. Stało się to w 1876 roku, gdy spadkobiercy jednego z trzech wspólników Domu Handlowo-Komisowego Rolników Kaliskich po jego śmierci, kłócąc się o majątek z dwoma pozostałymi udziałowcami, oskarżyli ich o działanie na szkodę spółki. Zarzuty – jak się później okazało – były bezpodstawne, ale sprawy sądowe absorbowały czas i pieniądze, doprowadzając firmę do ruiny. Senior nigdy się z tego nie podniósł. Stracił udziały w spółce kolejowej, ziemię w Cielcach, Krąkowie i Tymisławicach, a także dwór i swoje wzorowe cukrownie.

      Spróbujcie wejść w skórę sześćdziesięcioletniego mężczyzny, ojca rodziny, bogacza, który u schyłku życia traci wszystko i musi zacząć od początku, wiedząc, że będzie spłacał długi do śmierci. Ale finansowy upadek Józefa staje się początkiem handlowej potęgi jego dziesięciorga synów i córek.

      Gdy Józef opuścił dwór w Cielcach, zabrał żonę i pojechali szukać szczęścia w Warszawie. Po latach dostatniego życia jako wielki właściciel ziemski ruszył szukać pracy najemnej. Znalazł ją u Wilhelma Raua, potentata przemysłowego, współwłaściciela warszawskiej fabryki metalurgicznej Lilpop, Rau i Loewenstein, od których kiedyś kupował maszyny parowe do swojej cukrowni. Rau potraktował Józefa jak przyjaciela i powierzył starszemu panu kontrolę nad swymi cukrowniami na Wołyniu i Podolu.

      Warszawa

      W lipcu 1879 roku rodzina Jabłkowskich osiedla się w Warszawie, a miesiąc później miasto odwiedza car Aleksander II Romanow, by zapoznać się z jego dramatyczną sytuacją sanitarną. Warszawa wygląda jak wielkie szambo.

      „Płynne nieczystości wyciekają z podwórek na ulice odkrytymi rynsztokami, wydzielając paskudne zapachy, a potem wpadają do otworów kanałów odpływowych, zbudowanych z drewna, bez jakiegokolwiek planu. Kanały gniją, często się zapadają i nieustannie są zapchane” – raportował carowi generał-gubernator Warszawy Paweł Kotzebue.

      Przy jednym z takich rynsztoków, w kamienicy na Chmielnej 13 Józef zaczyna skromną egzystencję. „Żyjemy tu jak w klasztorze, nigdzie nie bywamy ani też nikt obcy u nas – pisał w liście do córki Justyny. – Wyścigi konne, wystawa inwentarzy, telefon – który głos przenosi z jednego końca miasta na drugi, teatry ogródkowe – my jednak z tego wszystkiego nie korzystamy, bo ani ochoty, ani pieniędzy nie ma”.

      Musiał przeżywać swój upadek, ale w jego listach uderza całkowity brak emocji. Żadnego użalania się nad sobą, lamentu, pretensji. A przecież spłacał potężne długi, licząc się z każdą kopiejką. By przetrwać, sprzedał nawet ukochaną bibliotekę.

      Nie skarżył się, nawet gdy wrócił z Wilna z pogrzebu najstarszego syna Mikołaja. Żadne z dzieci nie ujrzało grymasu bólu na jego twarzy, ale nigdy już o Mikołaju nie wspomniał.

      Wiedział też, że nie ma powrotu na wieś i że nie będzie już nigdy ziemianinem. Nawet dzieciom takich nadziei nie robił.

      „Był zdania – opowiadał później dziennikarzowi „Kuriera Warszawskiego” jego syn Józef – że można oddać duże usługi sprawie ojczystej poprzez pracę w handlu i w przemyśle. Promował dość prosty system wychowawczy, którego celem była nauka walki o byt i chleb powszedni. Ponieważ tego nie nauczą żadne studia akademickie, synów kierował zaraz po szkole średniej do fabryk, warsztatów i biur”.

      „Własnymi zdolnościami wybijać się macie – pisał w listach do dzieci. – Każdy zawód jest placówką, na której buduje się Polskę”.

      Józefowi juniorowi tę placówkę ojciec też wyznaczył. Miał stać w łódzkiej fabryce przy warsztacie tkackim, gdzie zaczynał jako robotnik. Kiedy po pracy studiował w wyższej szkole rzemieślniczej, powtarzał sobie zasadę wpajaną przez ojca: „człowiek obowiązku nie może się rozczarować, chociażby byłoby mu najciężej. Jeśli kieruje się prawem wodzów, przegra się tysiąc bitew, wygra się jedną wojnę”.

      Ale junior nawet bitew nie przegrywał. W fabryce tkackiej szybko awansował na majstra. Firma wysłała go do szkoły tkackiej w Mülheim w Niemczech. Po powrocie dostał kolejny awans na obermajstra i stał się głównym technologiem w zakładach włókienniczych w Białymstoku. Potem był jeszcze dyrektorem w wielkiej rosyjskiej fabryce sukna w Klińcach (gubernia czernihowska), położonej w połowie drogi między Kijowem a Moskwą.