łokieć – daw. miara długości; ok. 57–59 cm. [przypis edytorski]
234
kolegium zwane montegińskim – Kolegium w Montaigu, do którego uczęszczał w młodości Erazm i gdzie głód i batogi stanowiły główne środki wychowawcze. [przypis tłumacza]
235
wraz – tu: zaraz, od razu. [przypis edytorski]
236
pana Wielogóry (…) pana Esara – Panowie de Grandmoud i d'Essars, dworzanie króla Franciszka I. [przypis tłumacza]
237
beczka cytyjska – Sławna beczka, sporządzona wedle legendy przez św. Bernarda. [przypis tłumacza]
238
ta przygoda przepowiedziana była przez Dawida w psalmie (…) Adiutorium nostrum – Cały ten ustęp był w owych czasach niemałym zuchwalstwem ze strony pisarza; [por. Psalm 123; red. WL]. [przypis tłumacza]
in statutis ordinis (łac.) – tu: w statutach zakonu. [przypis edytorski]
241
Kuleń – Coulaines, miejscowość koło Chinon. W ten sposób, dla płynności czytania, tłumacz pozwala sobie zazwyczaj polszczyć brzmienie różnych miejscowości w ustępach tekstu, gdzie autentyczność nazwy nie odgrywa roli. [przypis tłumacza]
242
pusty jak but św. Benedykta – Butem św. Benedykta nazywano ogromną beczkę. [przypis tłumacza]
243
wesoła śmierć, kiedy się umiera ze sztywną kusią – Wedle gadek ludowych trafia się to po śmierci ludziom, którzy za życia obcowali cieleśnie z mniszką. [przypis tłumacza]
244
wszystkim tym, co to drapnęli pod Pawią – Aluzja do żołnierzy, którzy ratując się ucieczką, opuścili Franciszka I pod Pawią (1525), tak iż dostał się do niewoli. [przypis tłumacza]
245
magis magnos clericos non sunt magis magnos sapientes (łac.) – największy z kleryków (księży; tu: mnichów) nie jest najtęższy w mądrości. [przypis edytorski]
246
chociem (…) stawał – konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: choć stawałem. [przypis edytorski]
czym się to dzieje – daw. konstrukcja; znaczenie: jak to się dzieje, z jakiej przyczyny się to dzieje. [przypis edytorski]
250
Ignavum fucos pecus (…) a praesepibus arcent – trzymają z dala od ula gnuśne trutnie. [przypis edytorski]
251
jeno (daw.) – tylko. [przypis edytorski]
252
stradać – postradać, stracić. [przypis edytorski]
253
Quare? Quia (łac.) – w jaki sposób, skoro. [przypis edytorski]
254
Ad formani nasi cognoscitur ad te levavi (łac.) – Po kształcie nosa poznaje się… to co ku tobie podniosłem. [przypis tłumacza]
255
item (łac.) – także; tak samo; tu: a zatem, a więc. [przypis edytorski]
256
beati quorum (łac.) – Beati quorum rentissae sunt iniquiates [szczęśliwi, którym odpuszczono nieprawości; red. WL]. [przypis tłumacza]
257
Renaud – ulubiona bohaterska postać francuskiej legendy. [przypis tłumacza]
258
wedle [obrządku] fekamskiego – Fecamp, opactwo wsławione później wyrobem likierów, wówczas było przysłowiowym dla gnuśności i opieszałości mnichów. [przypis tłumacza]
et de frigidis et maleficiatis (łac.) – Pod tym tytułem traktuje IV księga Dekretaliów o niezdolnych do małżeńskiej powinności lub czarami urzeczonych w tym kierunku osobach. [przypis tłumacza]
262
de contemptu mundi et fuga seculi (łac.) – O wzgardzie świata i ucieczce od niego. [przypis tłumacza]
263
Monachus (…) triginta (łac.) – W klasztorze mnich nie wart jest dwóch jajek, ale kiedy zeń wyjdzie, wart jest więcej niż trzydzieści. [przypis tłumacza]
264
tempore et loco prelibatis (łac.) – w odpowiednim czasie i miejscu. [przypis tłumacza]
265
woda gregoriańska – woda święcona, od imienia Grzegorza Wielkiego, który ją wprowadził. [przypis tłumacza]
266
tentować (z łac.) – pokusić się; próbować. [przypis edytorski]
podobny (…) do meluńskich węgorzy, co to piszczą, nim się je zacznie obdzierać ze skóry – Francuskie przysłowie na określenie kogoś, kto podnosi lament, zanim dozna szkody. [przypis tłumacza]
278
nie mieszkając (daw.) – nie zwlekając. [przypis edytorski]
