Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. Отсутствует

Чтение книги онлайн.

      Jakość relacji przywiązania we wczesnym dzieciństwie jest ściśle skorelowana nie tylko z kształtowaniem się zdolności do regulacji emocji, lecz także rozwojem zdolności do mentalizowania. Mentalizowanie to wyobrażeniowa aktywność umysłowa umożliwiająca spostrzeżenie, uświadomienie sobie i interpretowanie ludzkiego zachowania w kategoriach intencjonalnych stanów umysłu, takich jak potrzeby, pragnienia, uczucia, wierzenia, przekonania, cele, zamiary, przyczyny, powody itp. (Allen, Fonagy i Bateman, 2014; Weinberg, 2006). Mentalizacja traktowana jest jako metapoznanie, czyli zdolność do wyobrażenia sobie stanów umysłowych innych oraz zwracania uwagi na to, co dzieje się we własnym umyśle. Obok dwóch innych kompetencji – samoregulacji emocjonalnej i kontroli uwagi – uważana jest za kluczowy czynnik organizacji self, który kształtuje się w kontekście relacji przywiązania (zob. Cierpiałkowska i Górska, 2016b). Mentalizacja pełni kilka ważnych funkcji. Po pierwsze, odgrywa kluczową rolę w nabywaniu zdolności do rozróżniania świata wewnętrznego i zewnętrznego. Zdolność ta rozwija się stopniowo, począwszy od równoważności psychicznej świata zewnętrznego i wewnętrznego u małego dziecka, poprzez całkowite rozłączenie jednego i drugiego (tzw. tryb „na niby”), aż po wykształcenie funkcji refleksyjnej (mentalizacji), dzięki której uczucia i myśli doświadczane są jako wewnętrzne, ale ściśle powiązane z tym, co zewnętrzne (Stawicka i Górska, 2016). Dysfunkcje w tym obszarze prowadzą do zaburzeń w odbiorze rzeczywistości, czyli to, co wewnętrzne, pokrywa się całkowicie z tym, co zewnętrzne i/lub wewnętrzne reprezentacje (często zniekształcone fantazjami) rzutują na zewnętrzną rzeczywistość bez świadomości zniekształceń w percepcji (Fonagy, Gergely, Jurist i Target, 2002). Dzięki zdolności do mentalizacji u dziecka pojawia się umiejętność przewidywania zachowania innych, co pozwala na spostrzeganie tych zachowań jako znaczących i sensownych oraz umożliwia głębszą analizę i antycypację dalszych działań. Po trzecie, mentalizacja wspomaga komunikację, umożliwiając porozumiewanie się bez nieustannej konieczności omawiania wspólnego działania i przedstawiania własnej perspektywy.

      W pracy klinicznej podkreśla się, że zakłócenia procesu mentalizacji mają związek z obserwowanymi objawami psychopatologicznymi. Szczególną uwagę przywiązuje się do deficytów w mentalizacji jako podwalin rozwoju zaburzeń osobowości (zob. Cierpiałkowska i Górska, 2016a). Nieprawidłowości w transakcjach przywiązaniowych skutkują ukształtowaniem się swoistej podatności na zakłócenia procesu mentalizacyjnego, na którą składają się słaba regulacja afektu, łatwość aktywowania systemu przywiązania, tendencja do eksternalizacji i identyfikacji projekcyjnej. Dodatkowo podatność tę buduje mechanizm konfliktowy pojawiający się w sytuacji stresu interpersonalnego. Polega on na uruchomieniu w obliczu konfliktu z inną osobą reakcji obronnych wobec mentalizowania, co chroni jednostkę przed rozumieniem obecnych w umyśle intencji skrzywdzenia pierwotnie opiekuna, później innej osoby dorosłej (Fonagy i in., 2013). Ten mechanizm obronny, adaptacyjny w okresie wczesnego dzieciństwa w latach późniejszych buduje podwaliny nie tylko pod zaburzenia osobowości, lecz także schizofreniczne i afektywne dwubiegunowe (zob. Cierpiałkowska i Górska, 2016a).

      bezpieczne przywiązanie