Trauma. Judith Herman

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ szczęścia. Przede wszystkim nie zostałem zgwałcony. Nie wiem, czy dałbym radę to przeżyć. Po tym jak dźgnęli mnie nożem i zostawili umierającego, nagle przed oczami stanął mi obraz ojca. Zdałem sobie sprawę, że nie mogę jeszcze umrzeć, bo on strasznie by cierpiał. Musiałem naprawić naszą relację. Kiedy postanowiłem żyć, stało się coś niesamowitego. Zobaczyłem jak wygląda pętla na moich nadgarstkach, chociaż ręce miałem związane z tyłu. Wyswobodziłem się i przeczołgałem do korytarza. Sąsiedzi znaleźli mnie w ostatniej chwili. Jeszcze kilka minut i byłoby za późno. Czułem, że dostałem od życia drugą szansę38.

      Tak jak istnieje niewielka grupa osób szczególnie odpornych na niszczące psychologiczne skutki traumy, istnieje również grupa osób szczególnie na nie podatnych. Jak łatwo się domyślić, najbardziej zagrożeni są ludzie, którzy już wcześniej byli słabi i osamotnieni. Podczas wojny w Wietnamie na przykład to młodsi i gorzej wykształceni żołnierze byli bardziej narażeni na najcięższe doświadczenia. Po powrocie do domu mieli mniejsze oparcie w bliskich relacjach i w konsekwencji rzadziej rozmawiali o swoich przeżyciach wojennych z przyjaciółmi lub rodziną. Nic dziwnego, że to właśnie oni narażeni byli na wystąpienie syndromu stresu pourazowego. Żołnierze, którzy mieli problemy psychologiczne przed wojną, byli bardziej narażeni na wystąpienie ciężkich problemów psychicznych po powrocie do domu, choć niekoniecznie musiał to być zespół stresu pourazowego39. Podobnie kobiety, które przed gwałtem chorowały psychicznie, miały wyjątkowo poważne i złożone objawy reakcji posttraumatycznej40. Traumatyczne wydarzenia, podobnie jak inne nieszczęścia, są szczególnie bezlitosne dla najsłabszych.

      Dzieci i nastolatki, które w porównaniu z dorosłymi wydają się bardziej bezradne, są również bardziej podatne na zranienie41. Badania przeprowadzone wśród krzywdzonych dzieci pokazują, że im młodsze było dziecko, kiedy doznało krzywdy, tym większe poniosło szkody psychiczne42. Nastoletni żołnierze biorący udział w walkach są bardziej niż dorośli narażeni na wystąpienie stresu pourazowego43. Natomiast nastoletnie dziewczęta są wyjątkowo wrażliwe na traumatyzujące skutki gwałtu44. Doświadczenie przerażenia i bezradności w wieku nastoletnim skutecznie uniemożliwia trzy normalne zadania adaptacyjne tego okresu życia: budowanie tożsamości, stopniowe oddzielanie się od rodziny pochodzenia i eksplorowanie świata społecznego.

      Wojna i gwałt, publiczna i prywatna forma zorganizowanej społecznej przemocy, dotykają przede wszystkim młodych ludzi. Do armii amerykańskiej powołuje się siedemnastoletnich mężczyzn, średnia wieku żołnierzy biorących udział w walkach w Wietnamie wynosiła dziewiętnaście lat. W wielu innych krajach w wojnach walczą chłopcy, którzy mają po kilkanaście lat. Podobnie w przypadku gwałtu, najbardziej narażone są osoby w okresie późnej adolescencji. Połowa ofiar gwałtu ma w chwili przestępstwa dwadzieścia lat albo mniej; trzy czwarte jest między trzynastym a dwudziestym szóstym rokiem życia45. Okres największej kruchości psychicznej jest więc również czasem najczęstszego wystawienia na traumę zarówno dla młodych mężczyzn, jak i dla kobiet. Gwałt i wojnę, które są najbardziej typowymi doświadczeniami traumatycznymi odpowiednio dla kobiet i mężczyzn, można uznać za odpowiadające sobie obrzędy inicjacyjne w opartym na przemocy społeczeństwie dorosłych.

      Znaczenie wsparcia społecznego

      Ponieważ traumatyczne wydarzenia niszczą relacje międzyludzkie, to właśnie ludzie z otoczenia osoby, która przeżyła traumę, mogą wpłynąć na to, jak głębokie będą skutki urazu46. Wsparcie otrzymane od innych może osłabiać działanie traumy, wrogie i negatywne reakcje mogą zaś jej wpływ wzmacniać i pogłębiać47. Osoby, które przeżyły traumatyczne wydarzenie, są bardzo delikatne. Ich poczucie „ja” zostało naruszone i można je odtworzyć tylko w sposób, w jaki zostało pierwotnie zbudowane – poprzez relacje z innymi.

      Wsparcie emocjonalne, którego straumatyzowane osoby poszukują u rodziny, partnerów i przyjaciół, ma wiele form, a jego kształt zmienia się wraz z procesem wychodzenia z traumy. Na początku chodzi przede wszystkim o to, żeby odbudować jakikolwiek, podstawowy poziom zaufania. Najważniejsze jest więc zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i ochrony. Osoba, która przeżyła traumę, często straszliwie boi się zostać sama i liczy się dla niej po prostu bliskość kogoś życzliwego. Mając za sobą doświadczenie absolutnej izolacji, jest głęboko świadoma, jak kruche są relacje międzyludzkie w obliczu niebezpieczeństwa. Potrzebuje prostego i jasnego zapewnienia, że nie zostanie znowu opuszczona.

      Mężczyźni na wojnie szukają poczucia bezpieczeństwa w swojej jednostce bojowej. Trzymając się razem w obliczu przedłużającego się niebezpieczeństwa, członkowie grupy zaczynają wierzyć, że ich wzajemna lojalność i oddanie ochronią ich przed złem. Rozdzielenie zaczyna im się wydawać straszniejsze niż śmierć. Psychiatrzy wojskowi podczas drugiej wojny światowej zauważyli, że oddzielenie żołnierzy od ich jednostek znacznie podnosiło ryzyko traumy wojennej. Psychiatra Herbert Spiegel opisuje swoją metodę zachowania więzi i odbudowania podstawowego poczucia bezpieczeństwa u żołnierzy walczących na froncie: „Wiedzieliśmy, że dla żołnierza oddzielenie od jednostki to koniec. Dlatego kiedy ktoś się załamywał, pozwalałem mu spędzić noc w kuchni, bo była to przestrzeń trochę oddzielna, trochę z tyłu, ale należała do jednostki. Pracowali tam kucharze, a pacjent odpoczywał, czasem dostawał coś na sen, to był taki mój szpital. Nerwica traumatyczna nie pojawia się nagle. Jej pierwsza faza to zagubienie i rozpacz. Jeżeli na samym początku otoczenie wspiera i dodaje odwagi, można uniknąć najgorszego”48.

      Po powrocie do domu żołnierze zwykle nie mają problemów z poczuciem bezpieczeństwa. Podobnie w przypadku klęsk żywiołowych i zwyczajnych przestępstw bliska rodzina i przyjaciele ofiary zwykle mobilizują się, by udzielić schronienia i wsparcia. Jednak w przypadku przemocy seksualnej i domowej poczucie bezpieczeństwa ofiary tuż po ataku również jest zagrożone. W większości przypadków gwałtu ofiara zna sprawcę, który jest kimś z otoczenia, kolegą z pracy, przyjacielem rodziny, mężem albo kochankiem49. Zazwyczaj gwałciciel cieszy się we wspólnym środowisku wyższą pozycją społeczną niż jego ofiara. Dlatego bliscy zgwałconej kobiety niekoniecznie opowiedzą się po jej stronie, przeciwnie – mogą bronić sprawcy. Żeby mu uciec, ofiara może zostać zmuszona oddalić się od wspólnoty, do której przynależy. Może opuścić szkołę, zrezygnować z pracy, unikać spotkań z rówieśnikami. Tak opowiada o tym nastolatka, która została zgwałcona: „Po tym, co się wydarzyło, było coraz gorzej. Dziewczynom nie wolno było zapraszać mnie do domu, chłopcy gapili się na mnie, kiedy szłam do szkoły. Byłam obgadywana aż do końca liceum”50.

      Brak zrozumienia albo jawna wrogość ludzi, do których osoba z doświadczeniem traumy zwraca się o pomoc, może pogłębiać w niej poczucie lęku, nieufności i izolacji. Kiedy gwałcicielem jest mąż albo partner, osoba krzywdzona znajduje się w najtrudniejszym położeniu, ponieważ ten, u którego odruchowo szuka ochrony, jest źródłem niebezpieczeństwa.

      Z drugiej strony, jeżeli osoba, która przeżyła traumę, ma szczęście w postaci wspierającej rodziny, partnera czy przyjaciół, ich opieka i ochrona mogą bardzo pomagać w powrocie do zdrowia. Burgess i Holmstrom na podstawie badania, w którym po latach powrócono do ofiar gwałtu, twierdzą, że istnieje związek między tym, jak długo osoba dotknięta traumą wraca do zdrowia, a jakością jej bliskich relacji. Kobiety, które były w stabilnych związkach, wracały do siebie szybciej niż kobiety, które nie były w takich relacjach51. W innym długofalowym badaniu okazało się, że najmniej symptomów stresu pourazowego miały te kobiety, które oceniały swoje związki z partnerami jako bliskie i pełne miłości52.

      Kiedy uda się odzyskać podstawowe poczucie bezpieczeństwa, osoba, która przeżyła traumatyczne wydarzenie, potrzebuje wsparcia innych, żeby odbudować pozytywny СКАЧАТЬ