Fizjologia żywienia. Коллектив авторов
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Fizjologia żywienia - Коллектив авторов страница 19
Название: Fizjologia żywienia
Автор: Коллектив авторов
Издательство: OSDW Azymut
Жанр: Медицина
isbn: 978-83-200-5879-6
isbn:
Tabela 3.1. Zawartość wody ustrojowej zależnie od płci i wieku (w % masy ciała)
3.2. Rozmieszczenie wody w poszczególnych przestrzeniach – przedziały wodne
Całkowita woda ustroju (total body water, TBW) występuje w dwóch zasadniczych przedziałach wodnych (ryc. 3.1), tj. jako płyny:
● zewnątrzkomórkowe (extracellular fluid, ECF).
● wewnątrzkomórkowe (intracellular fluid, ICF).
Rycina 3.1. Przedziały wodne organizmu.
ECF – extracellular fluid; ICF – intracellular fluid; TBW – total body water.
Wraz z rozwojem organizmów wielokomórkowych możliwości wymiany metabolitów między komórkami za pośrednictwem płynu otaczającego komórki (ECF) stały się niewystarczające. Dlatego część płynu została umieszczona w systemie naczyniowym, tworząc przestrzeń śródnaczyniową, a pozostała część płynu ECF stanowi przestrzeń pozanaczyniową (śródmiąższową) oraz przestrzeń trzecią (płyn transcelularny). Trzecia przestrzeń wodna nie odgrywa istotnej roli w bilansie wodnym w stanach fizjologicznych, ponieważ tyle samo płynu dopływa do tej przestrzeni, ile z niej odpływa. Stanowi ona jednak istotne ogniwo w stanach patologicznych. W skład płynu transcelularnego wchodzą:
● płyn w jamach surowiczych;
● płyn w świetle przewodu pokarmowego;
● płyn mózgowo-rdzeniowy;
● płyn w komorach gałki ocznej.
3.3. Skład elektrolitowy płynów ustrojowych
Płyny ustrojowe są roztworami różnych substancji organicznych i nieorganicznych. Zawierają wiele elektrolitów w ściśle określonych stężeniach.
Skład elektrolitowy płynu śródnaczyniowego (osocza) i pozanaczyniowego (śródmiąższu) przestrzeni ECF jest bardzo podobny. W praktyce identyfikuje się skład elektrolitowy osocza ze składem płynu śródmiąższowego. Istniejące różnice wynikają z obecności białek w osoczu, które w zasadzie nie przechodzą przez barierę naczyń krwionośnych. Głównym kationem tych dwóch przestrzeni jest jon sodowy, natomiast głównymi anionami – jon chlorkowy i jon wodorowęglanowy. Skład elektrolitowy przestrzeni ICF różni się istotnie od składu płynu pozakomórkowego. Głównym kationem tej przestrzeni jest jon potasowy, głównymi zaś anionami – jony fosforanowe i białczanowe.
3.4. Podstawowe prawa rządzące gospodarką wodno-elektrolitową
Utrzymanie prawidłowej gospodarki płynowej organizmu nie jest możliwe bez prawidłowej kontroli homeostazy elektrolitowej oraz związanej z nią równowagi kwasowo-zasadowej. Równowagą wodno-elektrolitową rządzą trzy zasadnicze prawa. Ich znajomość ma duże znaczenie praktyczne.
3.4.1. Prawo elektroobojętności płynów ustrojowych (prawo Gamble’a)
Płyny ustrojowe we wszystkich przestrzeniach wodnych są elektrycznie obojętne. W każdej przestrzeni płynowej suma stężeń anionów równa się sumie stężeń kationów. W osoczu suma stężeń kationów wynosi 153 mEq/l i równa się sumie stężeń anionów. Dla zobrazowania tego prawa stężenia jonów w poszczególnych przestrzeniach przedstawiono w postaci diagramu (ryc. 3.2).
Rycina 3.2. Diagram Gamble’a. A. Jonogram przestrzeni śródnaczyniowej (osocza). B. Jonogram płynu wewnątrzkomórkowego. C. Jonogram płynu śródnaczyniowego (śródmiąższu).
Źródło: opracowano na podstawie F. Kokot, Gospodarka wodno-elektrolitowa i kwasowo-zasadowa w stanach fizjologii i patologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
Błona komórkowa oddziela od siebie przestrzeń wodną ICF od ECF. Jest ona całkowicie przepuszczalna dla wody i niektórych jonów, dla innych natomiast jest słabo przepuszczalna lub całkowicie nieprzepuszczalna. Zatem stężenie jonów w ECF jest inne niż stężenie jonów w ICF. Z tej przyczyny powstaje różnica potencjałów elektrycznych między poszczególnymi przestrzeniami wodnymi. Jednakże mimo różnic potencjałów elektrycznych liczba osmotycznie czynnych cząsteczek (osmolitów) w płynie ICF i ECF jest taka sama, co wynika z drugiego, poniżej przedstawionego prawa. O ruchu wody między ICF i ECF decydują osmolity, dla których błona komórkowa jest bardzo słabo przepuszczalna lub całkowicie nieprzepuszczalna (efektywne osmolity). Należą do nich jony sodowe i glukoza. Osmolity te decydują o tzw. efektywnej osmolalności płynów ustrojowych.
Efektywną molalność płynów ustrojowych nazywa się tonią (tonicity), jej spadek – hipotonią, a wzrost – hipertonią.
Należy jednak pamiętać, że molalność osocza nie zawsze przesądza o kierunku ruchu wody między ECF i ICF. Mocznik zwiększa molalność osocza, nie powoduje jednak żadnych przesunięć płynów między tymi przestrzeniami, ponieważ łatwo przenika przez błonę komórkową i nie generuje powstania gradientu stężeń.
W Międzynarodowym Układzie Jednostek Miar (SI) pojęcie „osmolalność” zostało zastąpione pojęciem „molalność”.
Molalność (osmolalność) oznacza liczbę moli substancji osmotycznie czynnych zawartych w 1 kg rozpuszczalnika.
Molarność (osmolarność) określa liczbę moli substancji osmotycznie czynnych w 1 litrze roztworu.
3.4.2. Prawo izomolalności (izoosmolalności) płynów ustrojowych
Ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych we wszystkich przestrzeniach wodnych jest jednakowe.
W stanach fizjologii ciśnienie osmotyczne (molalność) płynów ustrojowych w ICF i ECF jest jednakowe i wynosi przeciętnie 290 mmol/kg H2O (280–295 mmol/kg H2O). Hipermolalność płynów ustrojowych jest określona przez molalność powyżej 290 mmol/kg H2O, podczas gdy hipomolalności towarzyszy spadek molalności poniżej 280 mmol/kg H2O.
3.4.3. Prawo izojonii
Prawo to mówi o dążeniu ustroju do zachowania stałego stężenia jonów, w tym szczególnie jonu wodorowego (izohydria).
3.5. Regulacja izotonii płynów ustrojowych
Za regulację izotonii, czyli utrzymania efektywnej molalności płynów ustrojowych na jednakowym poziomie, odpowiedzialne są dwa СКАЧАТЬ