Жалпы гидробиология. Б. Минсаринова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ қалыптасуына XIX ғасырдың екінші жартысында көптеген теңіз және тұщысу биологиялық станцияларының ашылуының маңызы үлкен болды. Ресейде ең алғашқы теңіз биологиялық станциясы орыс ғалымы А.О. Ковалевскийдің ұсынысымен 1872 жылы Севастополь қаласында, ал ең алғашқы тұщысу биологиялық станциясы 1891 жылы Мәскеу облысындағы Глубокое көлінде, Еуропадағы бірінші өзендік биологиялық станция 1900 жылы Саратов қаласының маңында Еділ өзенінде ашылды. Осы сияқты гидробиологияның дамуына 1899 жылы ұйымдасқан Теңіздерді зерттеу бойынша Халықаралық кеңестің де орны ерекше болды. Осы ұйымның қолдауы бойынша Баренц, Қара, Каспий, Қиыр шығыс теңіздерінің биологиясы зерттелді. Ал 1922 жылы Теориялық және қолданбалы лимнология Халықаралық ассоциацияның құрылуы тұщысуларда гидробиологиялық зерттеулердің қарқынды дамуына үлесін қосты.

      Десе де өткен ғасырдың 30-жылдарына дейін гидробиологиялық зерттеулер жалпы танысу сипатына ие болды. Бұл кезеңде әрбір гидробиологтың әрі зоолог не ботаник болуына тура келді, яғни жануарлардың не өсімдіктердің белгілі бір систематикалық тобы бойынша маман болды. Осы жылдары Никольский балық өсіру заводының қызметкерлері Пестов көлінде өз заманынан әлдеқайда озық ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. Зоопланктон, әсіресе коловраткалар бойынша санитарлық гидробиология, альгологиялық зерттеулер жүзеге асты. Тұщы суларда гидробиологиялық зерттеулердің қарқынды өсуі жаңа ғылыми мекемелер ашуды талап етті. 1921 жылы Орталық балық шаруашылығы институты ашылды. Бұл институт кейіннен басқа да ғылыми орталықтардың (мысалы, Мемлекеттік көл және өзен балық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Бүкілодақтық тоған (бөген) балық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты және т.б.) ашылуына мұрындық болды. Осындай мекемелерде қызмет атқаратын жоғары білімді мамандар дайындау қажеттілігі туды. Бірінші гидробиология кафедрасы 1914 жылы С.А Зерновтың (1871-1945) басшылығымен Петровский ауылшаруашылығы академиясында (қазіргі К.А. Тимирязев атындағы ауылшаруашылық академиясы) жаңадан ұйымдасқан балық өсіру бөлімінің құрамында ашылды. 1920 жылы Петроград (қазіргі Санкт-Петербург) университетінде гидробиология кафедрасы жұмыс жасай бастады, оны К.М. Дерюгин басқарды. Ал Мәскеу университетінде осындай кафедра 1924 жылы құрылды, оны басқаруға зоолог-гидробиолог, гидробиологияда экологиялық бағытты дамытушы, Қара теңіздің фаунасы мен биоценозын зерттеуші С.А. Зернов шақырылды. Бұл жылдары гидробиологтардың басты міндеті әлі толық зерттелмеген ірі суқоймаларын жан-жақты зерттеу болды.

      Көлдер мен басқа да суқоймаларын зерттеуге гидробиологтар мен ихтиологтардан басқа гидрохимиктер және гидрологтар да қатысты. Осындай кешенді зерттеулердің нәтижесінде жеке суқоймалары мен оларды мекендеушілердің ерекшеліктері жайында көптеген мәліметтер жиналды. Бұл жұмыстардың нәтижесі бойынша 1934 жылы С.А. Зернов «Общая гидробиология» атты еңбегін жариялады.

      Еділ, Кама, Жайық өзендері және жасанды суқоймаларында гидробиологиялық жұмыстар жүргізіле СКАЧАТЬ