Дипломатия тарихы. Амангелді Әліпбаев
Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу Дипломатия тарихы - Амангелді Әліпбаев страница 11

СКАЧАТЬ Қытайдың Парфиямен елшіліктер алмасуының маңызы.

      4-дәріс

      ЕЖЕЛГІ ЕГИПЕТ ДИПЛОМАТИЯСЫ

      Жоспары:

      – Ежелгі Египет дитоматиясының қалыптасуы.

      – Ежелгі Шығыс мемлекеттерінің құжаттары.

      – Телль-Амарна жазбалары және олардың маңызы.

      – 1278 жылғы фараон ІІ Рамзес мен хеттер патшасы ІІІ Хаттушил арасындағы шарт.

      – Халықаралық қатынастарды сақтау міндеттілігі туралы ұстаным.

      Ежелгі Шығыстағы көне мемлекеттер бір-бірімен саудасаттық, саяси қатынастарын ертеден бастаған. Біздің заманымызға дейінгі төртінші мыңжылдықта оңтүстік Месопотамия (Қосөзен) – Тигр мен Евфрат жерінде алғашқы саяси құрылымдағы қаламемлекеттер пайда болған. Египет – Алдыңғы Шығыстағы ең ірі және Ежелгі Шығыстағы жетекші мемлекет болды. Египет ХVІІІ әулет кезінде (б.з.д. екінші мыңжылдық) Евфрат өзеніне дейінгі кең-байтақ аумақты қамтыды. Египеттіктер өз әлеміне белгілі мемлекеттермен – Алдыңғы Азиядағы хеттер мемлекеттерімен, Месопотамияның солтүстігі мен оңтүстігіндегі мемлекеттер: Митанни, Вавилон, Ассириямен, сириялық және палестиналық князьдермен, Криттік патшалық және Эгей теңізіндегі аралдармен сауда, мәдениет және саяси байланыстарын белсенді түрде дамытқан.

      Ежелгі Египетте бірқатар дербес қалалар болды. Мемлекетті перғауындар (фараондар) басқарды. Олардың құзырына сонымен қатар дипломатиялық хат алмасу, сыртқы саясат мәселесі де қарады. Перғауындар дәуірінде сыртқы істер жөніндегі ерекше мемлекеттік кеңсе жұмыс жасады. Перғауындардың сыртқы саясатының нәтижесінде Египет сол дәуірдің өзінде солтүстігіндегі Синай, оңтүстігіндегі Нубия және батыстағы Либия елдерімен де қарым-қатынастарын қалыптастырды. Кейінгі дәуірлерде перғауындар билігі құлдырай бастағанда да, Нубия мен Либияға, Азияға бағытталған басқыншылық жорықтары тоқтатылмады. Бұл аймақтағы елдерді жаулап алу барысында, олардың қазыналық байлықтарын, алтын, күміс, бағалы тастар мен піл сүйектерін Египетке тасу толастамады.

      Ежелгі Египет біздің заманымызға дейінгі ХVІ-ХІ ғасырларда Азиядағы бірқатар елдерді жаулап алып, осы аймақтағы қуатты әскери негіздегі мемлекетке айналған болатын. Ежелгі Египеттің саяси-әлеуметтік жағдайы жөнінде, оның мемлекетаралық қарым-қатынастары жайлы, жалпы сол кезеңдегі сыртқы саяси ұстанымы туралы көптеген құжаттар белгілі. Оның Митания, Хет патшалығы, Вавилон сияқты елдердің билеушілерімен хат алмасқандығына Телль-Амарна жерінде табылған жазбалар айғақ бола алады. Амарна – ортаңғы Египеттегі Нілдің оңжақ жағалауындағы аумақ, египеттік перғауын IV Аменофистің (Аменхотеп) бұрынғы мекені. Осы мекенде табылған құжаттар сол дәуірдегі мемлекетаралық қатынастардың қалай қалыптасып, дамығандығын көрсетеді. Сол құжаттардың ішінде Телль-Амарна жазбалары мен б.з.д. 1278 жылғы египеттік перғауын ІІ Рамзес пен хеттер патшасы ІІІ Хаттушил арасындағы шарт өте құнды ескерткіш болып табылады.

      Телль-Амарна СКАЧАТЬ