Kahramanların cep aynası. Baltasar Gracián

Чтение книги онлайн.

      Kimse kendini en zor uğraşlarda bile yeteneksiz görmez. Kendimize duyduğumuz sevgi gözümüzü kör eder, bizi ancak zaman bu rüyadan uyandırır.

      Saygın bir işte vasat olmak, vasat bir işte saygın olmamak için yapıldığında mazur görülebilir. Ama en saygın işte ilk olmak varken, en düşük işlerde vasat olmak mazur görülemez.

      Adamın biri şair olmasına rağmen yalnızca bir kez gerçek bir şey söylemiş. “Minerva’nın iradesine karşı gelecek ne bir şey söyleyin ne de bir şey yapın.”11 Ama bir insanın kapasitesi konusunda onun inancını sarsmak kadar zor bir şey yoktur.

      Ah, keşke yüzümüz için olduğu gibi anlayışımız için de aynalar olsa! Anlayış kendi kendinin aynasıdır ama kolaylıkla çarpıtılabilir ve karartılabilir. Kendi kendimizin yargıcı olduğumuzda hemen anlaşmanın şartlarındaki boşlukları buluyor, duygularımızdan rüşvet alıyoruz.

      Birçok şeye rağbet etmek, meyletmek harikadır. Doğa, yüzler, sesler ve mizaçlar gibi diğer her şeyi de olağanüstü bir şekilde çeşitlendirmiştir.

      Ne kadar çok zevk varsa o kadar çok meslek vardır. En az itibarlı, en düşük mesleğin bile coşkulu savunucuları bulunur. Bir kralın sezgileriyle bile başarılamayacak bir şey eğilimlerle kolaylaşır. Bir hükümdar insanları sıradan mesleklere “sen çiftçi ol, sen de denizci” diyerek atasaydı, sonunda çaresizce ellerini göklere kaldırıp öyle kalırdı. Kimse bu mesleklerin en şerefli olanından bile memnun kalmaz. Ama seçme şansı kendilerine verilirse insanlar en aşağılık olanını bile körü körüne çekici bulurlar.

      Eğilimler o kadar güçlüdür ki doğru meslekle eşleştiklerinde her şeyi başaracak gücü verebilirler. Ama bu ikisi çok nadiren ahenk içinde bir araya gelir.

      Hernan Cortes uğraşlarını değiştirmeseydi İspanya’nın İskender’i, Doğu Hint Adaları’nın Sezar’ı olamazdı. Bir entelektüel olarak en fazla kabaca vasat bir mevkiye ulaşabilirdi. Bir savaşçı olarak ise dünyayı İskender ve Sezar’la bölüşerek saygınlık mevkinin zirvesine tırmanmıştır,.

      Bu yüzden ihtiyatlı kişiler kendilerini zevklerinin büyüsüne bırakmalılar ve hiçbir zorlama olmadan zevklerini özel yetenekleriyle uyuşmaya ikna etmeliler. Bu kişiler özelliklerinin en büyüğünü bulduklarında bunu da memnuniyetle işe katmalılar.

      Şansınızı Ölçün

      Adı sık sık anılan ama çok az anlaşılan talih, makul ve hatta Katolik açıdan baktığımızda Tesadüf’ün büyükannesinden, ya da her daim yüce divanında bulunan ve bazen kabul edip bazen reddeden Takdiri İlahi’nin evladından fazlası değildir.

      Talih, yüce, karşı konulamaz ve esrarengiz bir kraliçedir. Bazılarına güler, bazılarının canını yakar. Hem öz anne hem de üvey annedir. Duygularıyla değil mantığıyla, her zaman bir sır perdesi ardında hareket eder.

      Siyasi önsezi ustaları her zaman kendilerinin ve başkalarının talihini gözlemler. Talih size bir anne gibi davranıyorsa bu iyiliğinden yararlanın ve kendinizi cesurca ona adayın. Talihe mahreminizi açmanız onu cezbeder.

      Sezar fırtınalı bir havada yorgun kayıkçısına, “Korkmayı bırak! Sezar’ın talihine hakarettir bu!” diye bağırarak talihinin nabzını tutmuştur. Hiçbir çapa bu laftan daha etkili olamazdı. Talih kuşu yanınızda yol aldığı sürece karşıdan gelen rüzgârdan korkmayın. Hava açıkken rüzgâr esmiş, ne önemi var? Yıldızlar gülümserken deniz köpürmüş, kimin umurunda?

      İnsanlar genellikle işlerini yarım yamalak yapar ama iş kendi talihlerini gözlemlemeye gelince ince eleyip sık dokurlar. Bazıları şanslarının farkına varsa, şöhretle sıkı bir anlaşmaya imza atabilir. Kör kumarbazlar bile zar atmadan önce bir bakar.

      Şanslı olmak harika bir lütuftur, bazıları en iyisi olduğu bile söyler. Bazıları bir gram şansa bir kilo bilgelikten ya da yüz kilo cesaretten daha çok değer verir. Bazıları itibarını şanssızlığa ve melankoliye dayandırır. Aptalların şansıysa talihsizliği marifetten saymaktır!

      Kurnaz bir baba kızının çirkinliğini altınla kapatır. Evrensel bir adam ise ruhun çirkinliğini iyi şansla allayıp pullar.

      Galen doktorunun, Vegetius12 kaptanının, Aristo da kralının şanslı olmasını istemiş. Bir kahramanın efendileri cesaret ve talihtir, kahramanlığın mihveri budur.

      Ama Talih kötü bir üvey anneyse yelkenlerinizi indirin ve ısrarcı olmayın. Onun hoşnutsuzluğu kurşundan ağırdır.

      Vecize açısından en zengin şair13