ҚИРОЛ ЧЎҚҚИСОҚОЛ. Коллектив авторов

Чтение книги онлайн.

      Овчи арслон

      (Афғон)

      Бор экан-да, йўқ экан, бойнинг қорни тўқ экан, камбағал қашшоқ экан, егани нуқул хонаки пишлоқ экан, тоғ йўллари тошлоқ экан, танбал ишёқмас росаям тиришқоқ экан… Хуллас, бир ўтинчи бўлган экан, унинг эса бир эшаги бор экан. Ҳар куни эрталаб ўтинчи эшакни чўлга қараб ҳайдар экан, унинг устига янтоқ билан саксовул ортиб келар, хуллас, кун бўйи тиним бермай ишлатар экан. Кечқурун эса ем ўрнига охурига бир тутам похол ташлаб қўяркан. Бундай ҳаёт эшакнинг жонига тегибди, у ўтинчининг қўлидан қандай қутулиш ҳақида ўйлай бошлабди. Ўйлаб топган чораси − ем емасдан, ўзини касалликка солиб ётиш бўлибди.

      Бир куни оқшомда эшак жонивор ҳолдан тойиб даштдан қайтибди ва ҳатто бир тутам қуруқ похолни ҳам емасдан, таппа ерга қулабди. Эрталаб ўтинчи эшакни эгарлаш учун оғилхонага кириб, уни ҳалиги аҳволда кўрибди ва қайғуга ботибди. “Эҳ, эшаккинам касал бўлиб қолибди, – хафа бўлибди ўтинчи, – энди ишларим чаппасига кетадиган бўлди-да”.

      У эшагига яна бир қараб қўйибди, кўрибдики, шўрлик ерга чўзилиб ётибди. “Эшагим энди ҳали-бери тузаладиган эмас, – деб ўйлабди ўтинчи ўзича, – касал эшакни текинга боқишга эса менинг қурбим ҳам, пулим ҳам йўқ. Чамаси у ўз хизматини ўтаб бўлибди, буёғига куч-қувватиям қолмабди. Яхшиси уни тепиб-тепиб турғизиб, ҳайдаб юбораман!”.

      Ўтинчи эшагини ўрнидан турғазиб, у ёқ-бу ёғини қараб қўйибди; қараса, бечора озиб-тўзиб кетганмиш. Ўтинчи соқолини силаб туриб, бир оз ўйга ботибди-ю, эшак энди ҳеч нарсага ярамайди, деган қарорга келибди. У эшакни тепа-тепа бир амаллаб отхонадан чиқарибди, қариндош-уруғлари ва қўшнилар ёрдамида уни даштгача судраб борибди-да, ўша ерга ташлаб келибди. Эшак бундан ниҳоятда қувониб кетибди. Дашт бўйлаб боши оққан томонга йўл олибди. Юраверибди, юраверибди, ниҳоят аллақандай бир ўрмонга етиб борибди, ўрмон ёқасида эса майсазор бор экан. Вақт ўтаверибди, эшак кундан кунга кўркамлашиб, семира бошлабди ва ниҳоят шунақанги куч-қувватга тўлибдики, унинг ўша рамақдажон эшак эканига энди ҳеч ким ишонмаган ҳам бўларди.