Champo otli ilon. Erkin Malik

Чтение книги онлайн.

      Dadaxon sohib qovun bilan tarvuzni mehmonlarning mashinasiga joylaydi. Ular shunaqangi suyunishadiki, go‘yo Dadaxon sohib ularga to‘n kiydirib, qo‘y yetaklatib yuborgandek…

      Boymurod aka tushmagur ana shunaqa qip-qizil nayranglardanam bir hikmat qidiradi. Nimagaki biz o‘qimishli odamlarmiz. Qing‘ir ishlarimizam bu kishining ko‘ziga allambalo bo‘lib ko‘rinaveradi.

      Shularni o‘ylab, odam degan shunchaligam sodda bo‘ladimi, deb Boymurod akaga qarayman. U kishining fikri-yodi itimda bo‘p qolgan. “Itim”ni sovg‘a qilvorsammikan, degan o‘y ko‘nglimdan kechadi.

      – Itim sizga yoqib qoldi-a? – deyman kulib.

      – Erkakmi, urg‘ochimi?

      Qah-qah otib kulib yuboraman. Kasalni yashirsa, isitmasi oshkora qiladi, deganlari shu bo‘lsa kerak-da. “Itim”ning bunaqa tomonlariga e’tibor qilmagan edim. Endi ochiqdan-ochiq shumlikka o‘tdim.

      – Sigirlarni qanaqaligini tuyoq izidan bilaman deysiz, itniyam biling-da, – dedim sir boy bermay.

      Boymurod aka hamon serrayganicha tik turar, Oqtoshga tikilib bir nimalarni xayol qilardi. U cho‘ntagidan qoq non chiqardi-da: “Ma, Oqtosh”, deb engashganicha yerga tashladi. Jonivor ochiqqan ekan, nonni u jag‘idan bu jag‘iga o‘tkazib, qitirlatdi-yu, yutib yubordi. “Yana bormi” degandek labini yalab, ko‘zlarini o‘ynatdi.

      – Urg‘ochiykan, – dedi Boymurod aka. – Bilasiz, bu yerga qanaqasini obkelishniyam.

      – Sizga ma’qul bo‘lsa bo‘pti-da, Boymurod aka. Ana, qattiq non bilan bo‘lsayam do‘stlashib oldinglar.

      – Yo‘q, – dedi Boymurod aka keskin bosh chayqab, – bu itingizga butun boshli qo‘y so‘yib bersamam menga el bo‘lmaydi. Bu itingiz uncha-muncha itlardanmas, – dedi Boymurod aka kutilmaganda.

      – Gapingizga tushunolmadim, – deya navbatdagi toshni qo‘porib, nari olib qo‘ydim. Belim og‘rib qaddimni bazo‘r rostladim.

      Boymurod aka bir xo‘rsindi-da, ishimni zimdan kuzatgan bo‘lib gapira ketdi:

      – Sizga aytsam u paytlarda yurtning podasini boqardim. Odamlar elamaydi-yu, ammo podachilik og‘ir ish. Issiqni – issiq, sovuqni – sovuq demaysan-da. Jalalarda qolib ketasan. Qochadigan joy yo‘q. Sovuqqa chalinib qolganman. O‘pkamga o‘tib ketgan. O‘lar holatga kelganman. O‘shanda it yog‘i yedirishgan menga. Bu it o‘shani bildi.

      – Opqoching-a, hash-pash deguncha sizam duppa-durust yozuvchi bo‘p qopsiz, Dadaxon sohibdan yuqibdi, – deyman huzur qilib kulib. – U kishidan uzoqroq yuring, bunaqada…

      – Shu-da, ishonmaysiz, – astoydil xafa bo‘lib, yuzini teskari burdi Boymurod aka.

      – Itti yog‘ini kecha yoki bugun yemagansiz-ku, axir.

      – Ha, yo‘-o‘-o‘, qachonlar bo‘p ketdi-yu. Unda Poti-Zuram yangi tug‘ilgan, chaqaloq edi. Mana, yigirmaga kirishdi. Yigirma yil bo‘p qoptiya, qarang, xuddi kechagidaqa. O‘ladigan odam men yuribman hali, ikki o‘rtada soppa-sog‘ yurgan xotinim o‘lib ketdi. Rahmatlik yaxshi ayalidi.

      Men bahaybatroq xarsang toshga duch kelib, halidan beri bir joyda depsinib yotardim. Peshanamdagi terni sidirib, Boymurod akaning gapini shunchaki safsataga yo‘yib, gapni ataylab chuvatdim:

      – Yigirma yil narida yegan it yog‘ingizni shu it biladi deng? Qoyil, ayting-chi, shu itga qancha yosh berasiz?

      – Ko‘rinib turibdi, yoshigayam yetmagan, hali qochmagan shekilli-a? – talmovsiradi Boymurod aka.

      – U tomonlarini qo‘yaturing. Siz hozir bitta savolimga javob bering. Bu it tug‘ilmasidan oldingi yigirma yillik narsalarni qattan biladi-a?

      – Biladi-da, mulla biladi. Xudo bildiradi. Ana, itingizni ko‘ziga qarang. Qo‘yib bersangiz xo‘pam meni g‘ajilasa. Siz bilan munday qaymoqlashib o‘tirishimam unga yoqmayapti. Mayli, nima bo‘lgandayam urg‘ochi ekan, shunisi yaxshi.

      – Urg‘ochisi yaxshi deng, men bo‘lsam itning erkagi yaxshi bo‘ladi deb yurarkanman, – deya ish bilan kuymanaman. Boymurod aka “Xudo bildiradi” degandan keyin anovi gapga ko‘nib qo‘ya qoldim. Yarim beligacha ochilgan toshni bosqonlab uqalab olmoqchi bo‘ldim.

      – Nariroq o‘tiring, tosh sachraydi, – dedim Boymurod akaga.

      – Shoshmang, – dedi u o‘rgatgan bo‘lib, – bu toshni qandoq qilib maydalaysiz, axir, onasini qornida kuchga to‘lib, semirib yotibdi-ku. Ozgina shabadalab, tanasiga oftob tegsin. Ana undan keyin salga o‘zi uvalanib ketadi.

      – Qoyil, – dedim, suhbatdoshimga tan berib, – tosham odamga o‘xsharkan-da, tavba.

      – Siz nima deb o‘ylovdingiz?

      Darvoqe, men nimayam deb o‘ylashim mumkin? Suhbatimiz qovushmay qolgan edi. Biri tog‘dan, biri bog‘dan. Bu kishimning aql-hushini it olib qo‘ygan. Odamam shunchalar itparast bo‘ladimi? Boymurod aka itning yog‘ini yeganman, shuni itingiz bilyapti deb o‘zinikini ma’qullayapti. Men bo‘lsam, ishonmayapman. Yana bu kishi itning urg‘ochisi ma’qul deydi. Men erkagi deyman. Bir zamonlar Sharik degan urg‘ochi itimiz bo‘lardi. Yiliga uch martadan tug‘armidi-ey. G‘anijon amakim kuchukchalarning urg‘ochisini ko‘zi ochilmayoq chuqur qazib, ko‘mib tashlardilar. Anchagacha kuchuklarning ingillashi eshitilib, ustilariga tortilgan tuproq ko‘tarilib-tushib turardi. Qaniydi Sharik boshqa tug‘masa-yu, bu dahshatli, ko‘ngilsiz manzarani boshqa ko‘rmasam derdim. Qayda, bolasini ko‘mib tashlashsayam tug‘averardi. Yana erkagidan urg‘ochisi ko‘p bo‘lardi. Urg‘ochi it yaxshi emas degan fikr o‘shanda kallamga o‘rnashib qolgan. Axir yaxshi bo‘lsa tiriklayin ko‘milarmidi? Nahotki, Boymurod akaning poda boqqandagi barcha bo‘ribosarlari urg‘ochi bo‘lgan?!

      – Hov birda aytib bergan bo‘ribosaringiz ham urg‘ochimidi? – so‘radim u kishidan.

      – Oling-a, hech mahal urg‘ochi it bo‘ri bosarkanmi? – kuldi Boymurod aka bepisand. – Xo‘p gapirasiz-da.... U kishi qo‘lini yelkasiga o‘tkazib, erinmay, rohatlanib qashindi. Bundan xijolat tortdimi, o‘zini oqlab dedi:

      – Podachilik qilib yurgan paytlarim yelkammi so‘na chaqqanidi-da, qiztaloqni tuxumi qop ketganmi, turib-turib yomonam qichishib beradi.

      – Urg‘ochi it bo‘ri bosolmasa, nimaga uni yaxshi deyapsiz, – mavzuga buraman suhbatdoshimni.

      – Urg‘ochi it poyloqchilikka yaxshi-da. Mana siz itingizni tashlab keting. Shattan bir qaricham nari ketmaydi. Urg‘ochi it ayal kishiga o‘xshab uyparast bo‘ladi.

      – Ochidan tirishib qolmaydimi? Uyparastligi yaxshi ekan.

      – Be, nasibasini siz bilan mendan yaxshi topib yeydi. Sichqon-u kalamushlar to‘lib yotibdi. Erkak it turmaydi, sang‘ib ketib qoladi. O‘zimizam shunaqamiz-ku, besabrmiz, – qiqirlab kuldi Boymurod aka.

      – Mollarni yaxshi bilasiz desam, itlarniyam bilarkansiz, – deya nihoyat u kishiga yon berdim.

      – Tavba-a! – deydi Boymurod aka yana nimadandir hayratga tushib. Ha, yana nima bo‘ldi, degandek unga qaradim. – Itingizning dumini kesibsiz-u, qulog‘ini kesmabsiz-da?

      Qarasam, chindanam Oqtoshning dumi cho‘ltoq ekan. Payqamaganimni-chi? СКАЧАТЬ