Champo otli ilon. Erkin Malik

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ boshini qumg‘on ichiga tiqdi. Ilon jon-jon deb qumg‘onga kirib ketdi. Sal o‘tmay ilonning boshi qumg‘onning og‘zida ko‘rindi. Oshpaz qopqog‘ini yopib qo‘ydi. Keyin bizga o‘choqqa o‘t yoqishni buyurdi. O‘zi esa buloqdagi guruchni olib keldi-da, namagini rostlash uchun tuz sepdi va yaxshilab aralashtirdi. Shundan keyin oshpaz ko‘zani o‘choq ustiga qo‘ydi. Olov gurillab yona boshlagan edi, pastroq yoqishga buyurdi. Keyin qumg‘onning qopqog‘ini ko‘tardi. Ilon sapchib chiqmoqchi bo‘ldi. Ammo u qo‘lidagi sopi uzun yog‘och qoshiqcha bilan boshiga bir urgan edi, ilon yana sut ichiga sho‘ng‘ib, ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi. Qumg‘ondagi sut asta-sekin isiy boshlagani sari ilon tashqariga chiqish uchun boshini qumg‘ondan chiqarar va og‘zini kappa-kappa ochar edi. Shunda oshpaz ivitilgan muzdek guruchni uning og‘ziga epchillik bilan qoshiqchada sola boshladi. Ilon bu yoqimli muzdek luqmani mazza qilib yutar, yana-yana degandek to‘xtovsiz og‘zini ochardi. Ilon qancha og‘zini katta ochsa, oshpaz uning og‘ziga shuncha katta luqma tashlardi. Biz uning imo-ishorasi bilan olovni tezlatdik. Ilonning harakatlari ham, oshpazning harakatlari ham tezlashib ketdi. Nihoyat, doka ro‘moldagi guruch ham tugadi. Sut qaynashga kelib vijilladi-yu, ilon oxirgi marta og‘zini karrakdek ochib cho‘kib ketdi. Men o‘shanda ilonlarning og‘zi judayam katta ochilishini, uncha-muncha jo‘jalarni ham yutib yuborishi hech gap emasligini sezgan edim. Oshpaz sut ko‘zadan toshib chiqadigan bo‘lsa, suv quyib taftidan tushirib turdi.

      Nihoyat oshpazning ishorasi bilan olov yoqishni to‘xtatdik. Oshpaz qizib turgan mis ko‘zani nam latta bilan ushlab g‘ir-g‘ir shamol esib turgan salqin joyga eltib qo‘ydi. Shundan keyin biz mollarni salqin joyga qantarib, tushlik qilishga shoshildik. Hammamizning fikri yodimiz mis ko‘za ichidagi ilonda. Nazarimizda ko‘zada guruch aralash ilon bo‘tqa pishgan edi. Lekin buni yeyish haqida hech qaysimiz o‘ylamasdik. Bir-birimizga “eysanmi” desak, “ey”, deb aftimizni bujmaytirar edik.

      Odatdagidek, dasturxon yozildi. Kim obi non, kim zog‘ora non, kim chavati nonni o‘rtaga qo‘ydi. Oshpaz mis ko‘zani ushlab ko‘rib, sovuganini bildi-da, dasturxon yoniga ko‘tarib keldi. Piyolalarga ko‘zachadagi sutni taqsimlab quya boshladi. Sut ko‘kimtir tusga kirgan, yuzida tangadek-tangadek sap-sariq yog‘ tomchilari suzib yurardi. Xitoylik bolalar piyolaga quyilgan narsani huzur bilan xo‘play boshladilar. Ular shunday bir rohat tuyishardiki, beixtiyor biz ham piyoladagi nasibani qo‘limizga olib, ta’mini ko‘ra boshladik. Men ham shunday qildim. Tavba, men birinchi xo‘plamdayoq tuflab tashlasam kerak deb o‘ylagan edim. Ammo tomog‘imdan qanday o‘tib ketganini sezmay qoldim. U sal sho‘rtangroq, ammo eritilgan sariyog‘dek mazali edi. Men shu paytgacha bunaqa mazani birinchi marta his qilib turardim. Haligi narsani hammamiz pok-pokiza ichib oldik. Shundan keyin oshpaz urina-urina ilonning bosh tomonini qumg‘onning og‘ziga to‘g‘riladi-da, ovqat-cho‘p bilan qisib, tashqariga torta boshladi. Ular ana shunaqa ikkita cho‘p bilan ovqatlanishga usta edilar. Bundoq qarasak ilon biz o‘ylaganchalik bo‘tqasi chiqmapti. U qumg‘on ichidan bus-butun sirg‘alib chiqa boshladi. Va nihoyat, dasturxonga boyagi uzunlikdagi ilon emas to‘mtoqqina bir hasip qo‘yildi. Hammamiz har tomondan ilonning ustidagi yaltirayotgan po‘stlariga, to‘mtoq dumiga va xandon pistaning og‘zidek ochilib qolgan og‘ziga hayrat bilan qarardik. Oshpaz cho‘ntagidan ip chiqardi-da, bizni sanagandek ko‘z yugurtirdi. Va ipda bir xil o‘lchamda tugunchalar hosil qildi. Biz o‘n ikki kishi edik. Ipda o‘n ikkita tuguncha paydo bo‘ldi. Keyin haligi ipni ilonning ustiga qo‘ydi-da, o‘tkir pichoq bilan har bir tugun orasini bir xilda kesib chiqdi. Kesilgan bo‘laklarni oldimizga bir-bir qo‘ydi. Endi ko‘z oldimizda ilon emas, balki oddiy hasip turardi. Biz bu taomni qandoq yeyishni bilmas edik. Oshpaz o‘z nasibasini namoyishkorona qo‘liga oldi-da, uning ustidagi piyoz po‘stidek yupqa terisini osongina shilib tashladi. Keyin ikki qo‘llab yer ekan, “oh-oh” degandek boshini sarak-sarak qilib qo‘ydi. Boshqa xitoylik bolalar ham xuddi shunday qilib yeya boshlashdi. Qornimiz och edi… Shunday qilib birinchi marta xitoylik do‘stlarimiz bilan ilon hasip yedik. Hasip mazali va yog‘li edi. O‘sha kuni biz kechga dovur ochiqmadik. Ammo ilon hasipni ikkinchi marta yeyish nasib qilmadi. Bu voqeadan xabar topgan qishloq kattalari shovqin ko‘tarib, kelgindilarning uyiga bostirib borishdi. Ilon go‘shti harom ekan. Kelgindilar o‘g‘illarini tutib olib, rosa kaltaklashdi…

      Men o‘z tomorqamizga olib boradigan so‘qmoqdan borar ekanman, ana shu voqealarni bir-bir xayolimdan o‘tkazardim. Vaqt o‘n ikkiga yaqinlashib, kun qizigan sari hammayoqni pichan hidi tutgan. Men qo‘shnimiz Berdirahmatning uyi yonidan o‘tib, hovlimizga burildim-u, xashak ustida yotgan kamarga ko‘zim tushdi. Pichan o‘ruvchilarniki qolib ketibdi-da, olib qo‘yay, kelishsa beraman deb shu tomon yurdim. Buni qarangki, kamar deganim uzunligi bir qulochcha keladigan qora chipor ilon edi. Uning tanasi pichan ustida-yu, boshi ko‘rinmasdi. Ko‘nglimdan jonivorni o‘roqchilar bilmay o‘rib yuborishibdi-da degan o‘y kechdi. Hali zamon Berdirahmatning sho‘x, to‘polonchi o‘g‘illari kelib qolsa, o‘takalari yorilmasin deb ilonni bir chekkaga olib qo‘ymoqchi bo‘ldim. Uning dumidan ushlaganimni bilaman birdan jon bitib, menga daf qilib qoldi-yu.Tirik ekan. Men ilonni qo‘yib yuborsam ish chappasiga ketishini angladim. Uni dast yuqoriga ko‘tardim. Ilonning gavdasi og‘irlik qilib, to‘lg‘ona boshladi. U jon-jahdi bilan siltanar, tanasini goh cho‘zib, goh qisqartirib qo‘limdan chiqishga urinardi. Ilon zaharli edi. Uning boshidagi qo‘shuv alomati shundan darak berardi. Men tasodifiy bu holdan hayron bo‘lib raqibimni nima qilishim kerakligini o‘ylab qoldim. Qo‘yib yuborsam, Berdirahmatning bolalariga biror-bir zarar yetkazishi mumkin. Chunki ular mana shu joylarda shataloq otib o‘ynab yurishardi. Bilmasdan bosib olishsa bormi! O‘ldirsammikin? Ha, boshini tutga bir ursam majaqlanadi. Ko‘mib yuboraman. Bu fikrimdan darhol qaytdim. Ilonlar qasoskor bo‘lishadi, deb eshitganman. Nima qildim endi…

      Men ilonlar o‘z o‘rdasi – ini atrofidagina yashashini, uni boshqa joyga eltib tashlansa avvalgi joyini topib kelolmasligini eshitgan edim. Shuning uchun bu kutilmagan “tashvish”ni ko‘targancha, bog‘hovlidan chiqdim-da, asfalt yo‘lning narigi yog‘idagi soy bo‘yiga eltib tashladim. Yana shu yo‘l bilan izimga qaytar ekanman, o‘zimdan o‘zim mamnun edim. Ilonni o‘ldirmadim, buning ustiga bolalarni xavf-xatardan qutqardim. Harholda bu yerlarda ehtiyot bo‘lib yurish kerakligini ko‘nglimga tugdim. Shunday o‘ylar bilan boyagi joydan o‘tib borar ekanman, hayratdan qotib qoldim. Boyagi ilon yotgan pichan atrofida shunaqangi ilon bolalari g‘ij-bij ediki… Ular boshchalarini u yoq, bu yoqqa cho‘zib onasini izlashardi. Shundagina bildimki, ilon pichan ustida bekorga yotmagan, bolalari uni qora tortib atrofda sayr qilib yurishgan. Onalari birdan yo‘qolib qolgach… Mana endi izlashyapti…

      Men xol qo‘yaman deb, ko‘z chiqarganimni payqadim. Ha, ilonlarning ini buzilgan edi. Ular uzunligi bir-bir yarim qarich keladigan qora, chipor ilonchalar edi. Hammasining uch burchak boshchasida “biz zaharlimiz” degan qo‘shuv alomatlari bor. Men qilgan ishimdan ko‘p pushaymon chekardim. Biroq endi kech edi. Xavotir olib bog‘ etagiga ko‘z tashladim. Shu tobda Berdirahmatning bolalari kelib qolishsa bormi? Ikkinchi bu yerlarga qadam qo‘ymasliklari aniq. Chunki bu qo‘rqinchli manzara ularning naq tomorqasida bo‘layotgan edi-da.

      Xayriyat, Berdirahmatning bolalari bu hafta dalaga chiqishmadi. Ilon bolalari tarqalib ketdimi yo o‘rdalariga kirib joylashib olishdimi, har qalay ko‘rinmay qolishdi. Men bu voqeani hech kimga aytmadim. Keyingi hafta yana bog‘hovliga chiqdim. Yana o‘sha tanish so‘qmoqdan yurdim. Biroq sudralib yuruvchi “tanish”larimni boshqa uchratmadim. Qiziq voqea ertasiga, peshin mahali sodir bo‘ldi. Qo‘shnimiznikiga mehmonlar kelishgan, ularning orasida namozxonlari bor edi. Men namozxonlarni peshin namozini o‘qish uchun salqinroq deb uyga taklif qildim. Ulardan oldinroq ichkari kirib joynamoz to‘shar ekanman, mehmonlar “iye, iye” deganlaricha ostonada to‘xtab qolishdi. Men ularga qaradim. Ularning ko‘zi uy burchagida yalt-yult qilib sirg‘alib borayotgan ilonchada edi. Men ko‘rdim-u:

      – Ha, bumi? Bu o‘zimizning Champo-ku, e’tibor bermanglar, o‘rgatilgan, – dedim.

      Bu so‘z qanday qilib miyamga kelib qolganiga, hatto ilonchaga Champo deb nom topila qolganligiga hali-hanuz hayron bo‘laman. Albatta, men bu gapni mehmonlarni xotirjam qilish uchun aytdim. Ammo ular mening gapimga СКАЧАТЬ