Champo otli ilon. Erkin Malik

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ tushib qoldi. Yanayam botirlashib ketdim. Endi Ko‘ktoy bilan har qanday o‘g‘rining iziga tushish mumkin. Qochib, qutulib bo‘pti. Ko‘ktoyni chaqirdim.

      – Ko‘ktoy, Ko‘ktoy, mah-mah…

      Ko‘ktoy menga bir qarab qo‘ydi-yu, parvoyam qilmadi.

      – Jarda o‘g‘ri yo‘q, Ko‘ktoy bor, – dedim ammam bilan O‘g‘iloy opa yetib kelishgach.

      Ammam jar yoqasiga kelib, atrofni diqqat bilan ko‘zdan kechirdilar-da:

      – Hay, Ko‘ktoy o‘lgur, – dedilar, – baqqa ke…

      Ana endi Ko‘ktoy chopib kelsa kerak degan o‘yda edim. Ko‘ktoy ammamgayam parvo qilmadi. Aftidan u biz bilmaydigan bir nima bilan mashg‘ul edi.

      – Voy, jonivor Ko‘ktoy, qopqonga tushib qopti shekilli, – dedi O‘g‘iloy opa. Bo‘zsuv bo‘ylarida tulki, chiyabo‘rilar ko‘p bo‘lar, kechalari kelib tovuqlarni qiyratib ketardi. Ularga qarshi pana-pastqam joylarga qopqon qo‘yilardi.

      Yuragim jaz etib achishib ketdi. Bechora Ko‘ktoy oyog‘idan ajrabdi-da. Qopqonga ilingan chiyabo‘riniyam, tulkiniyam ko‘rganman. Qopqonning o‘tkir tishlari panjalarini majaqlab tashlagan edi. Hatto, qopqon bitta chiyabo‘rining panjasini cho‘rt uzib yuborgan. Chiyabo‘ri qochib qolgan. Ko‘ktoyni qopqondan o‘zim bo‘shataman, qopqonning og‘zini qandoq qilib ochishni bilaman. Ko‘ktoyning tepasiga bordim-u, hang-u mang bo‘lib qoldim.

      – Amma-a-a, – deya yig‘lab yubordim. Nimaga ammamni chaqirdim-u, nimaga yig‘lab yubordim, o‘zim ham bilmayman. Ammam bilan O‘g‘iloy opa yetib kelishdi. Nuqul ammamni quchoqlab hiqillayman. Sariyog‘ni Ko‘ktoy o‘g‘irlagan edi. Ko‘ktoy bir panjasi bilan qopqoqni bosib, ikkinchi panjasini bankaga tiqib, sariyog‘ yalab o‘tirardi. Ammam hozir qo‘lidagi kosov bilan boshiga tushirsalar kerak deb o‘ylovdim. Unday qilmadilar. Ko‘ktoyning ishiga ular ham hayron-u lol edilar. Men qamchin bilan itga tashlanmoqchi bo‘ldim. Ammam ushlab qoldilar:

      – Qo‘y, bolam, shuning nasibasi ekan, Ko‘ktoyning odamlarga ko‘p foydasi tegadi…

      Ammam sabr-toqat bilan banka bo‘shashini kutib turdilar. Axir bunaqa banka qishlog‘imizda bitta-yu bittaligini aytdim-ku. Axiyri Ko‘ktoyning nafsi qonib, qo‘lini bankaning ichidan tortib oldi-da, bizga bir qarab, jilpangladi. Men bankani olmoqchi bo‘ldim.

      – Tegma, – dedilar ammam, – boshqa idish bo‘lganda qatron qilardik, bankani qatron qilib bo‘lmaydi, endi u harom, – dedilar-da, kosov bilan bir urib chil-chil qildilar.

      – O‘l, o‘rtoq, hech bo‘lmasa tuz sop qo‘ysa bo‘lardi-ku, – dedilar O‘g‘iloy opa achinib.

      – Bo‘maydi, – dedilar ammam bosh chayqab. – Harom narsaga qandoq tuz sop qo‘yasan?!

      Shundan keyin davralarda Ko‘ktoyning qanday qilib bankadan sariyog‘ni olib yeganlari anchagacha gap bo‘lib yurdi. Keyinchalik uning yoniga “qovun ovi” ham qo‘shildi.

Qovun ovi

      Oldi qovunlar dum berib, dehqonlarning kaftlari qichisha boshlagan… Kolxozning otboqari Karimboy choldan tortib, aravakashlargacha shoshib qolishgan. Kolxozda bor-yo‘g‘i ikkita avtokachka bor. Avtokachka deganlari poson arava. Rusiyadan keltirilgan. G‘ildiraklari og‘ir. Tekis yo‘lda yaxshi yuradi. Qirli joylarda otlar tortolmay qiynaladi. Pastga tushishda arava og‘irlik qilib, otlarni surib ketadi. Shuning uchun g‘ildiraklariga tormoz o‘rnatilgan. Aravakash tormozni bor kuchi bilan bosadi. G‘ildiraklar chiyillab aylanadi. Ba’zan tormoz deganlari uzilib otlarni surib ketadi, mayib qiladi. Aravakashlar “o‘zimizning aravalar ming marta yaxshi edi, bu matoh otniyam, aravakashniyam o‘ldiradi” deb so‘kinishardi. Ammo shahar joyga avtokachkaga ruxsat bor edi. Shuning uchun avtokachka talash, navbat bilan berilardi. Qani endi qovun-tarvuzlar ham navbati bilan pishsa. Yo‘q, hammaniki bir vaqtda pishadi. Qishloqni obinovvot, bosvoldi, ichi qizil, cho‘giri, ananas, ko‘kcha degan qovunlarning xushbo‘y hidi tutib ketadi.

      Bir kuni bolalar orasida g‘alati mish-mish tarqab qoldi. Nimaymish poliz qorovuli Karim aka kechasi Ko‘ktoy bilan qovun ovlarmish. Kolxoz raisi Qozoqboy ota tepadan kelgan mehmonlarni faqat o‘sha qovun bilan siylarmish. Ko‘ktoy ovlagan qovun shirinligidan labni labga yopishtirib qo‘yarmish…

      Rosa boshimiz qotdi. It bilan Bo‘zsuv bo‘ylarida tulki, tustovuq, jayra ovlashlarini eshitardik. It bilan qovun ovlash… O‘ylab o‘yimizga yetolmas edik.

      Karim aka baland so‘kichak ustida qorovullik qilardi. Bu yerdan polizzor kaftdek ko‘rinib turardi. Biz qo‘yarda-qo‘ymay Karim akaning so‘risiga chiqib,”sir”ni bilmoqchi bo‘ldik. U kishi: “Bitta “Bayanshirin” obkesalaring ko‘rsataman” dedi. Karim aka aytgan narsa musallas edi. Pul to‘plab, musallas oldik-da, Karim akaning yoniga chopdik. Karim aka musallasni ichib, “E, quyosh”ni boshlab yubordilar. O‘sha paytlarda “Tohir va Zuhra” kinosi urf bo‘lgan. Hammaning og‘zida shu qo‘shiq edi. Karim aka yana allaqancha qo‘shiqlar aytdi. Ovozi xirillab qolguncha aytdi. Allaqachon qorong‘i tushgan, bizni esnoq tutib, uyqu bosar, ovdan darak yo‘q edi. Oy to‘lgan, yon-atrofni uzoq-uzoqlargacha kunduzgidek yoritar edi. Biz bunaqa oydin kechalarda bekinmachoq o‘ynashdan ko‘ra kitob o‘qishni yaxshi ko‘rardik. Kim xuddi kunduzgidek sharillatib o‘qisa, o‘shaning ko‘ziga besh ketardik. Bir xil og‘aynilarimiz o‘qiy olmasdi. Biz ularni “traxoma” derdik. Shunaqa ko‘z kasalligi tarqalgan edi.

      – Ja, qiziqsiz-da, Karim aka, – dedim men u kishidan xafa bo‘lib.

      – Gapir, akang bo‘yingdan, nima deysan?

      – Musallasni ichvoldiz, ov qachon?

      Karim aka tomog‘ini qirib, so‘ridan pastga qarab tupurdi-da, oymomaga qarab:

      – O‘hho‘,– dedi bamaylixotir, – ovga hali uzoq-ku. Oymomani ko‘ryapsanlarmi-a, hozir osmonning yonboshida turibdi-a? Yurib, yurib manovi ro‘paraga kelsin, – deb olisni ko‘rsatdi. – O‘shanda tikka tursang soyang orqangga uzaladi. Uqdilaringmi? Ov o‘shanda boshlanadi.

      – Hozir boshlay qolaylik, jon Karim aka, boshlasayiz ertaga yana bitta musallas obkelib beramiz.

      – Shu bugunoq ikkita qilib kelsalaring o‘larmidilaring, qurumsoqlar, odamni na u yog‘lik, na buyog‘lik qilib qo‘ydilaring.

      – Bo‘pti, ertaga ikkita qilib obkelamiz, ovni boshlay qoling, – deya og‘zimizni kappa-kappa ochib esnaymiz. Yig‘lagudek bo‘lib yalinamiz.

      – Voy, tushunsalaring-chi, enag‘arlar, oy manovi ro‘paraga kelmaguncha bo‘lmaydi deyapman-ku, – dedi-da, pastga engashib, – ha akangni Ko‘ktoyi, yotibsanmi, – deb qo‘ydi. – Itchalik ham sabrlaring yo‘g‘a, nomardlar.

      Karim akaning nayrangini payqagandek bo‘ldim. Yaxshiroq bilib olay deb so‘radim:

      – Ovni qattan boshlaysiz, Karim aka?

      Karim aka tilini chiqarib yana pastga tupurdi. O‘zi bu odamning odati ichib olsa tupuraverar ekan. Halidan beri “qih-qih…”layverib jonimizga tegib ketdi.

      – Qattan bo‘lardi, bo‘yingdan akang, senikidan-da, – dedi. Keyin boshqa o‘rtoqlarimniyam nomini sanay ketdi.

      – Ey, – dedim hafsalam pir bo‘lib, – kettik bolalar, shunchaki qovun o‘g‘irlash ekan-u, ishonib o‘tiribmiz-a…

      Bolalarning СКАЧАТЬ