Tom Soyerning boshidan kechirganlari. Марк Твен

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ style="font-size:15px;">      – Sid senga o‘xshab, hadeb boshqalarni qiynay bermaydi. Agar men bo‘lmasam, sen qantdonning ichidan qo‘lingni olmas eding.

      Xolasi oshxonaga qarab ketdi, Sid esa, o‘zining jazolanmaganidan xursand bo‘lib, shu zamon Tomning g‘ashiga tegdi-da, qo‘lini qanddonga cho‘zdi. Tom uchun bu chidab bo‘lmaslik bir hol edi! Biroq, shu vaqt Sidning qo‘lidagi qanddon yerga tushib chil-chil bo‘ldi. Tom shunday suyunib ketdiki, shodligidan biror so‘z ham aytolmay, jim bo‘lib qoldi. U, xolasi kirib kelguncha, hatto xolasi kirib kelgandan keyin: «Buni kim qildi», deb so‘ragunicha ham indamay qarab o‘tirmoqchi va xolasi ko‘rgandan keyingina aytmoqchi bo‘ldi. U, endi odobli, «erka bola»ning kaltak yeyishini avvaldan sezib, shodlanib o‘tirar edi. Kampir qaytib kirdi-da, singan qanddonning tepasiga kelib, ko‘zoynaklari ustidan g‘azab bilan qaradi va qo‘llarini yozganicha hayron bo‘lib qotib qoldi. Tom ichida: «Ana endi ish boshlandi-ku!» deb turar edi. Biroq oradan bir nafas o‘tmay, Tomning o‘zi yerga ag‘darilib, kaltak ostida qoldi. Xolasi uni yana qayta-qayta urmoqchi bo‘lib turar edi, Tom yig‘i aralash:

      – To‘xtang! To‘xtang, xola! Siz meni nima uchun urayotirsiz? Qanddonni sindirgan men emas, Sid-ku! – dedi.

      Polli xola hayron bo‘lib, qarab qoldi. Tom endi achinar, rahmi kelar, deb o‘ylagan edi. Biroq xolasi o‘zini tutib oldi-da, faqat:

      – Ha, ha. Shundaymi? Har holda bu kaltak senga o‘rinsiz tegmagandir, deb o‘ylayman. Men yo‘q vaqtimda sen ham anchagina sho‘xlik qilgandirsan, – dedi.

      U vijdonan azoblana boshladi. U, bolaga uch-to‘rt og‘iz bo‘lsa ham yaxshi so‘zlar aytib, uni yupatib ko‘nglini olmoqni juda istar edi, lekin qo‘rqardi, basharti, erkalatsa, xola o‘zini gunohkordek hisoblar, bu esa tartib-intizomga xilof bo‘lar edi. Shu sababli kampir churq etmay, o‘zining odatdagi ishlari bilan shug‘ullanaverdi. Tom burchakka borib o‘tirib oldi, u go‘yo o‘z yarasiga malham qo‘yar edi. U, xolasining chin yurakdan afsusda ekanini bilar va shu xayol uning ko‘nglini ozgina bo‘lsa ham shodlantirgandek bo‘lar edi. Tom sirini boy bermaslikka, murosasozlikka tomon bir qadam ham qo‘ymaslikka va xolasining ko‘nglidagi o‘kinchini bilmagandek bo‘lishga tirishar edi. Xolasining unga o‘qtin-o‘qtin, yoshlangan qayg‘uli ko‘z bilan qarashini bilar, lekin buni sezishni istamas edi. U o‘z xayolida qattiq kasal bo‘lib, o‘lim oldida yotgandek, xolasi kelib undan bir og‘iz bo‘lsa ham kechirim so‘rashini kutgandek, o‘zi esa, bunga e’tibor qilmay, yuzini devor tomonga o‘girib olib, jon bergandek bo‘lar edi. Shunday bo‘lsa, xolasi qanday ahvolda qolar edi? U yana o‘zicha xayol surar: go‘yo u suvga cho‘kkan, uning o‘ligini suvdan topib olganlar, jingalak sochlari butunlay ho‘l, ma’sum qo‘llari ko‘ksiga qovushtirilgan holda, yuragi abadiy urmay qo‘ygan. Shunda xolasi uning o‘ligi ustiga tashlanib, ko‘z yoshlarini duv-duv to‘kib yig‘lar va xudodan o‘z bolasini qaytarib berishni so‘rar, agar qaytarib bersa, uni hech vaqt xafa qilmaslikka so‘z berar edi. Lekin u rangi o‘chgan, tanasi muzlagan holda, tiriklik alomatini bildirmasdan, xuddi g‘am-g‘ussalardan abadiy qutilgan ma’sum bola singari qimirlamay yotmoqchi bo‘lar edi. Bu manzaradan uning yuragi shunchalik siqildi va ta’sirlandiki, ko‘zlari jiq yoshga to‘lib va sekin-asta sirqib, burnining uchidan tomib tushib turdi. O‘z xafachiligini qadrlash uning uchun shunchalik lazzatli ediki, u o‘z yonida bo‘layotgan shodlik va kulgilarga chidab turolmas edi. Shuning uchun ham u, Meri degan qizning yosh qarindoshi eshikdan o‘ynab-sakrab, ashula aytib kirgan vaqtda, xafachilikdan qovoqlari soliq holda hovlidan chiqib ketdi. U, o‘rtoqlaridan uzoqda, yuragidek g‘am va anduhlarga to‘la kimsasiz yerlarda tentirab yurdi.

      Xariga o‘xshagan sol uni qiziqtirdi; u solning eng chekkasiga o‘tirib olib, daryo yuzini tomosha qilib bordi. Shu bilan birga hech bir sezmasdan va hech qanday o‘ng‘aysizlikka uchramasdan bir lahzada g‘arq bo‘lib ketishni orzu qilar edi. So‘ngra, u gulini esladi. Nimchasining ichidan uni oldi, – gul so‘ligan va ezilgan edi, – bu hol uning qayg‘usini yana ham kuchaytirdi. U o‘z-o‘ziga: «Agar u qiz ichimdagi qayg‘ularimni bilsa, meni ayarmidi, yig‘larmidi va bo‘ynimga osilib, meni yupatarmidi? Yoki hozir takabbur odamlar menga qayrilib qaramaganlaridek, u ham qayrilib qaramasmidi?» degan so‘roqlarni bera boshladi. Shu haqda fikr uni shunday bir yengilgina g‘am bilan o‘rab oldiki, u tarqalib ketgunicha, har maqomga solib ko‘rdi. Nihoyat, o‘rnidan turdi va og‘ir bir nafas olib, qorong‘u ko‘chaga yo‘l oldi. Soat to‘qqiz yarim yoki o‘nlarda u, odamlar juda kam qatnaydigan bir ko‘chaga kirib keldi; bu ko‘chada uning sevgani – begona qiz turardi, u bir nafas to‘xtadi-da, atrofga quloq sola boshladi – churq etgan ovoz eshitilsa-chi! Ikkinchi qavatdagi uyning derazasidan miltillab yonib turgan shamning shu’lasi pardaga tushib turardi… Qiz shu bo‘lmada emasmikin? U xarilardan oshib o‘tib, chakalakzor orqali yurib sekin-asta naq deraza tagiga borib to‘xtadi. Uzoq vaqt mehr bilan derazaga qarab turdi, keyin so‘ligan gullarini qo‘llari bilan ko‘kragiga bosgani holda, shu yerda chalqanchasiga yotib oldi. Mana shu ahvolda u, ochiq havoda o‘lib ketishni, bevafo dunyodan ko‘z yumishni istar edi; hech kimning jon berish oldidan chiqqan peshona terini artmaydi, so‘nggi nafasini olayotgan chog‘larda hech kim uning oldiga bosh egmaydi. Ertaga, ko‘ngilli tong paytida qiz uyg‘onib, mazkur derazadan qaragan vaqtida, uni shu ahvolda ko‘radi, – nahotki, shu choqda uning jasadiga bir dona ham ko‘z yoshini tomizmasa, o‘ndan bir guli endigina ochilgan yosh bolaning juda bevaqt o‘lganini ko‘rganida, nahotki, ko‘kragidan aqalli biron marta og‘ir xo‘rsinish chiqmasa?

      Birdan deraza ochildi. Qandaydir xizmatchi xotinning ko‘targan shovqini qorong‘u kechaning sukunatini buzdi va bir paqir suv bolaning ustiga ag‘darildi. Hayron bo‘lgan qahramon, yotgan joyidan irg‘ib turib, ust-boshini silkishga kirishdi. Shu vaqt havodan bir narsaning uchib o‘tayotgani sezildi, qulog‘iga birovlarning so‘kishayotgan ovozi va oynaning jaranglab singani eshitildi-da, ko‘ziga panjara ustida bilinar-bilinmas bir narsaning qorasi ko‘rinib, shu onda ko‘zdan yo‘qoldi.

      Oradan bir necha vaqt o‘tgandan keyin Tom, ho‘l bo‘lgan kiyimlarini yechib, sham yorug‘ida ko‘zdan kechira boshladi. Sid uyg‘onib qoldi. Sid balki Tom oldida o‘z aybini yopib ketmoqchi bo‘lgandir, ammo u, o‘zining bu fikrini tezlik bilan o‘zgartib, jimgina uxlagan bo‘lib yota berdi, chunki Tomning ko‘zlarida yaxshilik alomatlari ko‘rinmas edi. Tom kechki ibodatini ham qilib o‘tirmasdan, uxlamoq uchun o‘rniga borib yotdi. Sid esa buni fahmlab ko‘ngliga tugib qo‘ydi.

      To‘rtinchi bob

      YAKSHANBA KUNGI MAKTABDA «CHIRANISH»

      G‘ala-g‘ovursiz, tinchgina shaharcha ustidan ko‘tarilgan quyosh o‘zining yorqin nurlari bilan shaharchani go‘yo yupatib turgandek bo‘lar edi. Nonushtadan keyin Polli xola ko‘ngliga mustahkam joylab olgan Tavrot oyatlariga asoslangan duolarini o‘qidi. Sinay cho‘qqisiga o‘xshagan mehrobdan turib, u, Muso payg‘ambar hayotidan dahshatli bir bobni o‘qidi.

      So‘ngra Tom belini mahkam bog‘lab olib, miyasini Tavrot oyatlari bilan to‘ldira boshladi. Sid esa darsini allaqachon tayyorlab qo‘ygan. Tom, Tavrotning besh oyatini o‘z xotirasida saqlab qolish uchun butun kuchini sarf qildi. U jo‘rttaga oson oyatlarni tanlab olar edi, chunki butun Tavrot ichida bo‘lgan suralarning eng qisqalari shular edi.

      Yarim soatdan keyin Tom o‘z saboqlaridan uncha-munchasinigina zo‘rg‘a eslab oldi, chunki shu vaqt ichida uning fikri-yodi turli xayol bilan, qo‘llari esa boshqa ish bilan band edi. Meri, Tomning qo‘lidan kitobni olib, darslarini so‘ray boshladi, Tom esa o‘z yo‘lini go‘yo tuman orasidan paypaslab topib olmoqchi bo‘lar edi.

      … Meri tomonidan berilgan savollarga javob berishda qiynalgan Tom, nima deyishni bilmasdan, Meridan o‘pkalay va Merini koyiy boshladi.

      – Shularni o‘zing aytib beraqolsang nima bo‘lardi, insofing bormi?

      – Oh, СКАЧАТЬ