Oltin yurakli Avtobola. Anvar Obidjon

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ uning ustiga minib olib, ayovsiz do‘pposlay ketdi…

      Oynavand ayvon ichida zirillab yurgan chumakari «chars-churs» qilganicha o‘zini u derazadan bu derazaga ura boshladi.

      – Kallavaram deb anavini aytsa bo‘ladi, – qo‘lidagi xatni biqqi kursi yonidagi tokchaga qo‘yarkan, ariga tikilib miyig‘ida jilmaydi Kamol. – Qaytay desa, o‘zi kelgan yo‘lni o‘zi topolmay sarson.

* * *

      Bekxo‘janing tap-taqir boshga sholchado‘ppi kiygan shaxsiy xizmatchisi dasturxonni bir zumda tansiq ne’matlarga to‘ldirib tashladi. Sobiq sinfdoshlarning suhbati tezda qizib ketdi.

      Zargarning mehmonxonasi aralash mollar do‘konini eslatardi. Eshikning chap biqinida tizilgan past-baland naqshindor javonlar tokchasidagi chinni-yu billur, kumush-u tilla idish-buyumlar marjondor qandil nurini qaytarib, ko‘zni qamashtirayotgandi. Oyoq ostiga to‘shalgan momiq turkman gilamlarining eng chiroylisi to‘ridagi devorni yoppa egallab turar, uning u yer-bu yeriga qadimiy qurol-yarog‘lar did bilan ilib qo‘yilgandi. Eshikning qarshi tomonidagi baxmal pardali derazalarda bo‘ychan xitoyi ko‘zalar. Poygakdagi yog‘och taxmon esa kitoblar bilan liq to‘la. Ularning talay qismi «noyob»lardan ekanini Kamol bir qarashdayoq sezib ulgurdi.

      O‘ho‘! Yusuf Xos Hojibdan tortib Spenser-u Gegelgacha! Hozirgi baldoqfurushlar bilan ham hazillashib bo‘lmaydi shekilli?

      Hm… pastga ko‘ndalang taxlanganlari… Bular eskicha kitoblar bo‘lsa kerak.

      Kamol zeb-hashamlarni alohida diqqat bilan ko‘zdan kechirayotganini sezib, Bekxo‘janing ko‘kragi kerildi.

      – Bular shunchaki yupanchga o‘xshagan narsalar, – deya mag‘rur qo‘l siltab qo‘ydi u. – To‘rt muchang sog‘ ekan, o‘ttiz yoshda el og‘ziga tushding. Men kandikka biqinvolib, sirg‘a-uzuk «kashf» qilib yotibman.

      «To‘rt muchang sog‘…» degan gapning tagida, «agar nogiron bo‘masam, dovrug‘ solish nimaligini ko‘rsatib qo‘yardim», qabilidagi ta’na yashiringanini anglagan Kamol bir lahza o‘ng‘aysizlanib qoldi.

      – Iye, ayollarimizni chiroyli qilib ko‘rsatish mayda ish bo‘ptimi? – mezbonning ko‘nglini ko‘tarishga tirishdi u. – Buniyam jamiyatga nafi katta.

      Bekxo‘ja yuzaga kelgan har qanday qulay vaziyatdan ustalik bilan foydalana bilardi. Bu safar ham shunday qildi.

      – Odamni juda quvontirib yubording, – dedi u ortidagi javonga uzalganicha g‘aladonni tortayotib. G‘aladondan duxoba quticha olib, uni Kamolning oldiga surdi. – Gaplaring rost bo‘lsa, jamiyatga yana bir marta foyda keltirishimga to‘sqinlik qilma.

      Kamol qutichani qo‘liga olib, asta qopqog‘ini ochdi. Unda bir juft tilla baldoq va yoqut ko‘zli uzuk charaqlab turganini ko‘rib, ikkilangan siyoqda zargarga yuzlandi.

      – Xijolatpazlikni yig‘ishtirib qo‘y, azizginam, – arvoh rolida o‘ynayotgan artistdek qat'iy va dona-dona so‘zladi Bekxo‘ja. – Bular menga dehqonchilikdek gap.

      – Axir…

      – O‘zingga oro berishga vaqt topmayotgan ekansan, loaqal xotiningga parvo qiptursang yomon bo‘lmasdi.

      Bekxo‘ja yosh olimning tartibsiz to‘zg‘ib turgan sochlari, egnidagi odmigina kostumiga istehzoli ko‘z yugurtib chiqqach, «erib turganimda opqolsang-chi», degan ma’noda kiprik qoqib, muloyim jilmaydi.

      Kamol favqulodda o‘tkir did bilan yasalgan taqin choqlarni qiziqib ko‘zdan kechirarkan, ora-sira zargarga sinovchan ko‘z tashlab qo‘yar, Bekxo‘ja yuziga samimiy tus berishga urinib, unga jim tikilib turardi.

      « – Qanchalar bebaho bo‘lmasin, bu dahmazalar baribir meni butunlay rom qilolmaydi, – derdi go‘yo Kamol. – Saxovatli tabiat menga g‘ayrat va iste’dod shavqini berdi. Yana nima kerak?».

      « – Sho‘ring qursin, shippaksiz Aristotel, – deb javob qilayotganga o‘xshardi Bekxo‘ja. – Bilmaysanki, ayni paytda mislsiz zahmat, bir umr o‘z-o‘zidan qoniqmaslik azobiga mahkum etilgansan».

      « – Tabiat menga zehn va idrok berdi, bu bilan olam qalbini tinglay olishdek ulkan saodat in’om etdi. Yana nima kerak?».

      « – Bilmaysanki, ayni paytda o‘sha dardmand olamning dod-faryodlariga parvosiz boqishdek cheksiz halovatdan mahrum qilingansan… Ha, tabiatda adolat bor, tarozining posangisini doim teng ushlaydi. Birovni nimalargadir yolchitgan ekan, shak-shubha yo‘qki, nimadandir kamsitadi ham».

      « – Shaxsan men na kecha, na bugun biron-bir narsadan kamsitilganimni sezmaganman».

      « – Biz g‘ofillar turmushga o‘zimizga o‘ng turgan tomondan qarab o‘rganganmiz. Sen o‘zingga o‘xshagan xayolparastlarning olqishidan sarxushlangan chog‘ingda allaqachon cho‘ntakni qappaytirib ulgurgan uddaburonlar orqangdan bearmon mazax qilishayotganini sezmaysan. Mening ahvolim, balki buning aksidir. Lekin nima bo‘lgandayam, ustunlik baribir men tarafda – menda pul bor. Pul kishining hamma nuqsonini yashiradi: nodonni donodan hurmatliroq qiladi, nimjonni polvon ustidan hukmron etadi, sichqonni qoplonga aylantiradi. Bilimda bunaqa imtiyoz yo‘q, aqalli kamxarjligingniyam begona ko‘zdan berkitolmaydi».

      « – Nahotki, kamxarjlikni nuqson deb o‘ylasang?»

      « – Har holda, u fazilat ham emas. Shunday ekan, kaftingda omonat turgan o‘ljani mahkamroq changallashning payida bo‘l. Tirikchilik bozori shunchalar ur-to‘polonki, qo‘ldan tushirgan narsangni qaytib topolmaysan. Ol, olaver, birinchisi odatda qiyinroq bo‘ladi, keyin binoyidek ko‘nikib ketasan…».

      Hatto raqiblar iste’dodini ham tan olib, qadrlab o‘rgangan Kamol ustasi farang zargarning mahoratiga tahsin o‘qigandek hayratomuz bosh tebratib, qutichaning qopqog‘ini yopdi. Uni stol chetiga qo‘yarkan, nima deyishni bilmay, biroz paysallanib qoldi. Chamasi, o‘ta saxovatpesha mezbonning qo‘lini dilga og‘ir botmaydiganroq tarzda qaytarish chorasini izlar, durustroq bahona esa hadeganda kallasiga kelmayotgan edi.

      SOVG‘A KO‘LANKASIDAGI JODU

      Garchi Bekxo‘ja xotirjam ko‘rinsa-da, aslida nigohini o‘qdek qadab, Kamolning qiyofasidagi har bir o‘zgarishni ziyrak kuzatib o‘tirardi. Uning ingichka qoshiga rangdosh tim qora ko‘zlari qadimiy sharqona suratlardagidek qiyiq va jozibali edi. Bir qarashda bu ko‘zlar egasi biron-bir kimsaga ozor yetkazishi mumkin emasdek tuyulardi.

      – Dehqonchiligim ko‘nglingga o‘tirmadi shekilli? – deya qisqa jimlikni buzib, afsusnamo ohangda gap tashladi Bekxo‘ja.

      – Aksincha… – bu gal ham uning ko‘nglini ko‘tarishga tirishdi Kamol. – Qo‘ling gul ekan, tan berdim.

      – Senki tan bergan ekansan, endi kelin haqida gap-so‘z yo‘q…

      – Ming attang! – kulimsirab boqdi Kamol. – Xotinim bu masalada juda qoloq. Zeb-ziynat desang, qirq qadam naryoqdan aylanib o‘tadi. Yurist xalqi ham oddiy, ham jiddiy bo‘lishi kerakmish.

      Bekxo‘ja uning oilaviy tomoni haqida hech narsa bilmaydigandek, o‘zini taajjublanganga soldi.

      – Yurist? Anavini qarab qo‘y!

      – U tirrancha… shahar prokurori hozir.

      – Yo‘g‘-e, nimalar deyapsan! Bundan chiqdiki, tog‘amni ishiyam…

      Bekxo‘ja СКАЧАТЬ